علم فیزیوتراپی را کامل بشناسید

در این مقاله از کلینیک فیزیوتراپی بهروزی به بررسی علم فیزیوتراپی و درمان بیماری‌ها با آن می‌پردازیم و سوالات متداول در این مورد را پاسخ می‌دهیم. در نهایت پیرامون بازار کار و درآمد رشته فیزیوتراپی و تاریخچه آن صحبت می‌کنیم.

فیزیوتراپی چیست؟

فیزیوتراپی در واقع یکی از علوم اصلی توانبخشی است و در زیر مجموعه rehabilitation و توانبخشی قرار می‌گیرد.

هدف اصلی از درمان فیزیوتراپی بهبود عملکرد، افزایش دامنه حرکات، افزایش قدرت عضلات، انعطاف عضلات، تحمل عضلات، بهبود زندگی فرد، بهبود وضعیت راه رفتن و در نهایت بهبود عملکرد کلی فرد هست.

هر چیزی که مربوط به حرکت انسان‌ها می‌شود به فیزیوتراپی مرتبط هست و می‌تواند در آن دخالت داشته باشد.

فیزیوتراپیست با استفاده از علم آناتومی، فیزیولوژی، علم شناخت بیماری‌ها و عوارض حرکتی ناشی از آن برای بیماران برنامه درمانی طراحی می‌کند، که شامل موارد زیر است:

1. تمرین درمانی برای بهبود وضعیت حرکتی بیماران
2. درمان‌های دستی
3. استفاده از ابزارهای خاص، دستگاه‌های الکتروتراپی
4. و سایر تجهیزات مورد نیاز که به بهبود بیماران کمک می‌کند

فیزیوتراپیست کیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

فیزیوتراپیست کسی است که با اشراف بر علم‌های موجود آناتومی، فیزیولوژی، کینزیولوژی (حرکت شناسی) و شناخت بیماری‌ها و عوارض ناشی از آن‌ها می‌تواند به عنوان یک متخصص در حرکات بدن بتواند بهترین برنامه درمانی را برای افراد آسیب‌دیده در نظر بگیرد تا فرد به اهداف زیر برسد:

1. قدرت عضلانی بیشتر
2. تحمل عضلانی بیشتر
3. انعطاف بدنی بیشتر
4. عملکرد بهتر
5. سطح بهتری از فعالیت

فیزیوتراپی در درمان چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟

علم فیزیوتراپی همانطور که گفته شد، چون تمام بیماری‌هایی که مرتبط با حرکت هستند و همه چیزهایی که برای حرکت نیاز هستند را در نظر می‌گیرد، پس شامل چند دسته از بیماری‌ها می‌شود، که عبارتند از:

1. بیماران ارتوپدی
2. بیماران نورولوژیک
3. بیماری‌های تنفسی و قلبی
4. بیماری‌های روماتیسمی و پوستی
5. مشکلات مرتبط با کف لگن
6. بیماران نیازمند بستری (پس از بارداری، جراحی و …)
7. فیزیوتراپی در سوختگی
8. کودکان

فیزیوتراپی در بیماران ارتوپدی

مهمترین دسته ای که فیزیوتراپی در آن کاربرد دارد، دسته بیماران ارتوپدی هست و برای تمام بیمارانی که شامل مشکلات ستون فقرات، مشکلات عضلانی اسکلتی هستند، مفید و کاربردی است.

فیزیوتراپی در بیماران نورولوژیک

شامل بیماری در حوزه نورولوژیک هستند و در واقع بیماری‌هایی که به سیستم عصبی مرتبط هستند و حرکت افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهند، مانند:

1. ام اس
2. پارکینسون
3. سکته مغزی
4. ضربه مغزی
5. ضایعات نخاعی

فیزیوتراپی در بیماران تنفسی و قلبی

فیزیوتراپی در بیماری‌های تنفسی و قلبی نیز کاربرد دارد. بیماری قلبی و تنفسی از آنجایی که در واقع عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار داده و ظرفیت تنفسی و ظرفیت قلبی و به طور کلی عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند، فیزیوتراپی می‌تواند در این افرد موثر باشد.

برخی از فواید و اهداف آن در بیماران تنفسی و قلبی شامل موارد زیر است:

1. بهبود ظرفیت ریه
2. بهبود وضعیت تنفسی
3. تقویت عضلات تنفسی
4. توانبخشی قلبی

فیزیوتراپی در بیماران روماتیسمی و پوسی

دسته بعدی بیماری‌هایی که فیزیوتراپی می‌تواند خیلی موثر باشد بیماری‌های روماتیسمی و پوستی است.

بیماری‌های روماتیسمی در واقع دسته‌ای از بیماری‌های خود ایمنی هستند که به صورت عمده مفاصل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند و جاهای دیگر بدن را هم می‌توانند تحت تاثیر قرار دهند، ولی مهمترین جاها مفاصل است که مستقیما حرکات را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

فیزیوتراپی برای یک سری بیماری‌های پوستی هم که در واقع حرکت را محدود می‌کنند (مثل اسکلرودرمی)، می‌تواند موثر و مفید باشد.

فیزیوتراپی کف لگن

فیزیوتراپی در مشکلات مربوط به کف لگن نیز می‌تواند کمک کننده باشد، که شامل موارد زیر می‌شود:

1. بیماری‌های زنان
2. بیماری‌های مردان
3. مشکلات جنسی
4. مشکلات بی اختیاری ادرار و مدفوع
5. و هر مشکلی که در واقع مرتبط هست با کف لگن و اندام‌های تناسلی

فیزیوتراپی در بیماران نیازمند بستری

فیزیوتراپی در مواردی مانند پس از بارداری، جراحی و … نیز می‌تواند موثر باشد. کسانی که زایمان می‌کنند یا جراحی را پشت سر می‌گذارند، حتما به آن نیاز دارند.

در واقع این موارد جزو دسته مشکلاتی است که فیزیوتراپی در بیماران نیازمند بستری می‌تواند حل کند.

فیزیوتراپی در بیماران سوختگی

از دیگر بیماری‌هایی که فیزیوتراپی می‌تواند روی آن‌ها اثر بگذارد، بیماران سوختگی هستند.

بیمارانی که تحت مشکلات سوختگی قرار گرفتن و دچار سوختگی شدند، هم پوست آسیب می‌بیند و هم ممکن است وضعیت بافت نرم به شدت تغییر کند و بافت نرم دچار کوتاهی شود. همچنین گوشت اضافه یا بافت اسکار که به وجود می‌آید ممکن است حرکت مفاصل را محدود کند.

بیمارانی که دچار سوختگی می‌شوند، حتما نیاز به فیزیوتراپی خواهند داشت.

فیزیوتراپی کودکان

دسته دیگر از بیماران که به فیزیوتراپی نیاز دارند کودکان هستند که در مسائلی که مادرزادی هست یا مشکلاتی که بچه‌ها با آن به دنیا می‌آیند یا مثلا در دوره نوزادی اتفاق می افتد، می‌تواند به این افراد نیز کمک کند.

برخی از این موارد عبارتند از:

1. مشکلات ارتوپدی
2. مشکلات نورولوژیک
3. مشکلات شناختی

فواید فیزیوتراپی

مهمترین فایده فیزیوتراپی این است که فرد را به کیفیت زندگی بالاتری برساند، عملکرد را تا جایی که امکانپذیر هست به حد مطلوب برای آن فرد برساند (لزوما نه حد مطلوبی که برای همه آدم‌ها هست) و بتواند عملکرد را بهبود داده و حرکت بهتر شود و در نهایت کیفیت زندگی فرد بهتر شود.

بنابراین از فواید فیزیوتراپی هم افراد سالم می‌توانند بهره ببرند (برای پیشگیری از آسیب و نگه داشتن خودشان در بالاترین سطح عملکری) و هم افرادی که به نحوی آسیب خاصی داشتند. (برای برگشتن به بالاترین سطح عملکرد و فعالیت خودشان)

فیزیوتراپی هم در درمان و هم در پیشگیری از آسیب می‌تواند به شدت کمک کننده باشد. همچنین در پیشگیری از آسیب مجدد، برای افرادی که دچار عارضه و مشکلات خاصی شده‌اند مفید است.

روش‌ها و تکنیک‌های درمانی در فیزیوتراپی

مانند بقیه حرفه‌ها که یک جعبه ابزاری با خودشان دارند، فیزیوتراپیست هم یک جعبه ابزاری با خودش دارد که با توجه به شرایط فرد و بیماری می‌تواند از جعبه ابزاری که در اختیارش هست، آن چیزی هایی که مورد نیاز است را بردارد تا بتواند افراد را درمان کند.

در این جعبه ابزار مهمترین چیز، تصمیم‌گیری آن فرد است که چه برنامه درمانی را طراحی کند و این که چه برنامه درمانی برای هر بیماری ریخته شود وابسته به این هست که از چه تکنیک‌هایی استفاده بکند.

تمرین درمانی

اولین و مهمترین این تکنیک‎ها شامل تمرین درمانی است.

یعنی فیزیوتراپیست با توجه به شرایط هر فرد تمریناتی را که برای بهبود حرکت، بهبود دامنه حرکتی، بهبود قدرت عضلات، بهبود وضعیت مفاصل و آن قسمت از بدن که مدنظر دارد را طراحی می‌کند و آموزش داده و این تمرینات را به عنوان درمان ارائه می‌دهد.

منوال تراپی

روش بعدی که جزو جعبه ابزار فیزیوتراپی هست، منوال تراپی هست. یعنی یک جاهایی علاوه بر این که ممکن است از سایر ابزارها استفاده شود، فیزیوتراپیست ملزم هست که از دستان خودش و یک سری تکنیک‌های دستی، ماساژ و موبیلیزیشن و … استفاده کند تا بتواند حرکت، قدرت و دامنه حرکتی را کمک کند تا سریعتر برای فرد ایجاد شود. پس این نیز قسمت مهمی از درمان است.

الکتروتراپی

بقیه ابزارها می‌رود جزو الکتروتراپی. الکتروتراپی شامل استفاده از دستگاه‌هایی است که به فرآیند درمان کمک می‌کنند و بهبود را سریعتر می‌کنند. همچنین درد را کم کرده و التهاب را بهبود می‌دهند و ترمیم را بیشتر می‌کنند که شامل یک سری دستگاه هست.

سایر تکنیک‌ها و ابزارها

یک سری ابزار دیگر هم وجود دارد. ابزارهای دستی مثل درای نیدلینگ، تیپینگ یا یک سری تکنیک‌های دیگر که فیزیوتراپیست تصمیم می‌گیرد با توجه به مشکلات هر فرد از آن استفاده بکند یا خیر.

آیا قبل از شروع فیزیوتراپی نیاز به تصویربرداری اشعه ایکس یا ام آر آی می‌باشد؟

خیر لزوما، این دو تا اصلا لازم و ملزوم یکدیگر نیستند. البته در خیلی از موارد پزشک برای اطمینان بیشتر و تشخیص بهتر که آیا آسیبی به استخوان‌ها، بافت نرم یا عضلات وارد شده است یا خیر، بیمار را برای عکس‌برداری ایکس ری یا ام آر آی میفرستد و در نهایت، برای بیمار فیزیوتراپی را پیشنهاد می‌کند.

در خیلی از مواقع هم که تشخیص خیلی راحت‌تر و در واقع علائم به قدری واضح است که پزشک نیازی به عکس برداری نمی‌بیند، ممکن است فرد را مستقیما برای درمان به فیزیوتراپی ارجاع دهد.

مدت زمان جلسات فیزیوتراپی چقدر است؟

مدت زمان جلسات فیزیوتراپی با توجه به وضعیت بیمار و کاری که لازم هست روی فرد انجام شود متغیر است.

مدت زمان فیزیوتراپی در بیماران نورولوژیک

در بیماران نورولوژیک این زمان، زمان بلند مدت‌تری هست. به این دلیل که این بیماران دچار مشکلات حرکتی شدیدتری هستند و زود به زود خسته می‌شوند و بیشتر قسمت درمانی آن‌ها شامل تمرین درمانی و درمان‌های این شکلی هست، زمان بیشتری را نیاز دارند.

بنابراین مدت توانبخشی این افراد حداقل ۱ ساعت و تا ۲ ساعت و ۳۰ دقیقه هم ممکن است طول بکشد.

مدت زمان جلسات فیزیوتراپی در مشکلات ارتوپدی

ولی در بیمارانی با مشکلات ساده‌تر و مشکلات ارتوپدی مثل گردن درد، کمر درد، شکستگی و سایر مشکلات، مدت زمان جلسه فیزیوتراپی از ۴۵ دقیقه تا ۱ ساعت و ۳۰ دقیقه نهایتا می‌تواند باشد و کمتر اتفاق می‌افتد که بیشتر از این مقدار باشد.

ممکن است فرد در نسخه‌اش نیاز به مگنت تراپی، لیزر درمانی و … داشته باشد، این باعث می‌شود که زمان جلسه به ۱ ساعت و ۳۰ دقیقه یا بیشتر برسد.

همچنین اگر از درای نیدلینگ استفاده شود یا بیمار نیاز به کار دستی داشته باشد یا تمرین درمانی بیشتر از حد معمول داشته باشد، این زمان بیشتر می‌شود ولی به صورت معمول مدت زمان جلسات فیزیوتراپی برای بیماران ارتوپدی ۱ ساعت تا ۱ ساعت و ۱۵ دقیقه است.

تعداد جلسات فیزیوتراپی

تعداد جلسات فیزیوتراپی خیلی وابسته به مشکل فرد و تشخیص پزشک دارد. به صورت نرمال پزشکان جلسات فیزیوتراپی را به صورت ۱۰ جلسه می‌نویسند و اگر نیاز به درمان باشد و فرد بهبود پیدا نکرده باشه تعداد جلسات بیشتر هم خواهد شد.

یک سری از پزشکان ممکن است تعداد جلسات را ۵ جلسه ذکر کنند. مثلا برای کسی که شاک ویو دارد یا مشکل خیلی جدی ندارد که راحت قابل حل است، ۵ جلسه تجویز می‌شود.

بیشترین حالتی که شایع می‌باشد ۱۰ جلسه است. در خیلی مواقع هم دیده شده ۱۵ جلسه، ۲۰ جلسه یا نهایتا ۳۰ جلسه در یک نسخه نوشته می‌شود.

ولی به صورت کلی فیزیوتراپی برای همه بیماران ۱۰ جلسه انجام می‌شود، ولی اگر نیاز به تمدید داشته باشند، با تشخیص پزشک این تعداد جلسات می‌تواند تمدید هم شود.

برای مثال در بیمارانی که مشکلات شکستگی یا محدوده دامنه حرکتی دارند، این تعداد جلسات می‌تواند به ۲۰ یا ۳۰ تا هم برسد. یا در افرادی که مشکلات کمر درد دارند ممکن است تعداد جلسات فیزیوتراپی به ۱۵ یا ۲۰ هم برسد.

ولی در بیمارانی که مشکلات نورولوژیک دارند مانند سکته مغزی این تعداد جلسات با توجه به شرایط بیمار و مشکلی که دارد حداقل ۲۰ و ۳۰ جلسه و تا ۵۰ و ۶۰ جلسه است.

در کل تعداد جلسات فیزیوتراپی خیلی وابسته به مشکلات بیمار و شدت آن مشکل دارد.

علت ها و دلایل استفاده از خدمات فیزیوتراپی در منزل

فیزیوتراپی در منزل به بیمارانی که به خاطر نوع بیماری یا شدت آسیب، در راه رفتن با مشکل روبرو هستند و همچنین در افراد سالمند که مراجعه به کلینیک برای آن‌ها دشوار است، کمک می‌کند تا بتوانند هر چه سریعتر بهبودی و سلامتی خود را به دست آورند.

بعضی از تجهیزات و دستگاه‌های فیزیوتراپی مانند لیزر پرتوان، اولتراسوند، دستگاه جریان‌های تنس، فارادیک، fes و … قابل حمل هستند و می‌توانند توسط فیزیوتراپیست جهت درمان به خانه شما آورده شوند.

تاریخچه فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یک علم نه چندان قدیمی و علم نوپایی است. مدت زمان تاریخ این علم نهایتا برمی‌گردد به ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال پیش و مهمترین جایی که از آن شروع شده جنگ جهانی دوم است.

در جنگ جهانی دوم به دلیل شیوع مشکلات زیاد حرکتی در سربازان که دست و پای خود را از دست می‌دادند یا دچار آسیب‌های شدید و مجروحیت می‌شدند، یک سری پرستار خدمات توانبخشی به بیماران را شروع کردند.

کم کم اهمیت این موضوع به قدری زیاد شد که یک رشته جدا برای آن تاسیس کردند و از آن به بعد پرستارها این کار را انجام ندادند و یک سری افراد به عنوان فیزیوتراپیست و متخصص در این حوزه شروع کردند به تحصیل و این رشته کم کم وارد علوم پزشکی و توانبخشی شد.

علم فیزیوتراپی تقریبا از ۵۰ تا ۷۰ سال پیش وارد ایران شد. به این صورت که یک سری اساتید خارجی وارد ایران می‌شدند و یک سری دانشجو در دانشگاه تهران تربیت می‌کردند و آن‌ها در واقع اولین کسانی بودند که این علم را آموختند و هنوز خیلی‌های آنها زنده هستند و کار می‌کنند.

کم کم این قضیه به صورت یک علم در ایران هم جا افتاد و افراد توانستند تحصیلاتشان را ادامه دهند و خیلی‌ها در واقع خارج از ایران تحصیل کردند تا علم لازم را به دست بیاورند و بعد از آن به ایران برگشتند.

مقطع از کارشناسی شروع شد و کم کم بقیه مقاطع شامل ارشد و دکترا نیز وارد ایران شدند، تا به امروز به بیماران زیادی برای درمان خود از خدمات فیزیوتراپی و توانبخشی استفاده می‌کنند.

بازار کار فیزیوتراپی

فیزیوتراپی نسبت به بقیه رشته‌های علوم پزشکی و توانبخشی بازار کار خوبی دارد و به طور معمول هیچ فیزیوتراپیستی بیکار نمی‌ماند.

زیرا تعداد فیزیوتراپیست‌ها در جامعه ایران نسبت به جمعیت کل خیلی کم است. حدود ۷۰۰۰ فیزیوتراپیست در ایران داریم و جمعیت کل ایران تقریبا ۸۰ میلیون نفر است. این به این معناست که بازارکار اشباع نشده و هنوز جا برای کار برای فیزیوتراپست‌ها هست.

از آنجایی که جمعیت کشور دارد رو به میانسالی می‌رود و زاد و ولد بسیار کمتر شده و الان جوان‌ترین نسل را داریم و در ۲۰ تا ۳۰ سال دیگر جمعیت رو به میانسالی و پیری می‌رود، خیی از مشکلات حرکتی، مشکلات آرتروز و سایر مشکلات در افراد بروز می‌کند که فیزیوتراپی می‌تواند به شدت در درمان و کنترل این بیماری‌ها کمک کننده باشد.

بنابراین این علم، هم بازار کار خوبی فعلا دارد و هم آینده شغلی خوب دارد. در ۲۰ یا ۳۰ سال آینده وضعیت شغلی فیزیوتراپی نه تنها بدتر نمی‌شود بلکه بهتر نیز می‌شود.

درآمد فیزیوتراپی

درآمد فیزیوتراپی کاملا وابسته به این است که شما کجا کار می‌کنید. برای مثال:

1. بیمارستان دولتی
2. کلینیک خصوصی
3. شهرستان‌های کوچک
4. شهرهای بزرگ مثل تهران
5. و …

مزیت فیزیوتراپی این است که رشته‌ای است که یک سری درمان در منزل هم وجود دارد و خیلی از همکاران برای بهبود درآمد خودشان می‌توانند از این راه نیز استفاده کنند

فیزیوتراپیست‌ها علاوه بر بیمارستان و کلینیک می‌توانند بیمار در منزل هم ویزیت کنند و اساساً هزینه بیشتری توسط بیمار پرداخت می‌شود که به وضعیت مالی فیزیوتراپیست‌ها نیز کمک می‌کند.