مفصل فکی گیجگاهی یا TMJ چیست؟
مفصل فکی گیجگاهی یا TMJ مفصلی است که فک را به جمجمه متصل می‌کند. در هر طرف صورت، جلوی هر گوش وجود دارد. این مفاصل به حرکات مورد نیاز برای صحبت کردن، غذا خوردن و حالت چهره اجازه می‌دهند. علائم شایع شامل حساسیت و درد فک، سردرد، گوش درد و درد صورت است.
مفصل فکی گیجگاهی یا TMJ چیست؟
TMJ مخفف مفصل فکی گیجگاهی است. این مفصل، یک مفصل گوی مانند می‌باشد که استخوان‌های فک پایین را به استخوان‌های گیجگاهی جمجمه متصل می‌کند. مفصل فک گیجگاهی دقیقا در قسمت جلوی گوش و در دو طرف صورت قرار دارد. این مفصل باعث باز و بسته کردن دهان، حرکت دادن فک از یک طرف به طرف دیگر و انجام کارهایی مانند صحبت کردن، خمیازه کشیدن و جویدن می‌شود.
مشکلات فک و عضلات صورت که به مفصل فکی گیجگاهی مربوط می‌باشد، به عنوان اختلالات فکی گیجگاهی شناخته می‌شود. این اختلال عملکرد زمانی رخ می‌دهد که عضلات و رباط‌های اطراف مفاصل فک دچار التهاب یا تحریک شوند.
علت مفصل فکی گیجگاهی چیست؟
علت مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) ناشی از مشکلات عضلات فک یا قسمت‌هایی از خود مفصل می‌باشد. آسیب به فک، مفصل یا عضلات سر و گردن، مانند ضربه شدید می‌تواند منجر به این اختلال شود.
علل دیگر عبارتند از:
- ساییده شدن و یا فشرده شدن دندان‌ها که باعث می‌شود مفصل فشار زیادی را متحمل شود.
- آرتریت در مفصل
- استرس، که می‌تواند باعث سفت شدن ماهیچه‌های صورت و فک یا منقبض شدن آن شود.
علائم بیماری مفصل گیجگاهی فکی چیست؟
بیماری مفصل گیجگاهی فکی اغلب باعث درد و ناراحتی شدید می‌شود. امکان دارد که هم سمت چپ و هم سمت راست صورت را مورد هدف قرار دهد.
علائم بیماری مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) عبارتند از:
دنبال راهکار درمانی هستید؟
گروه سلامت بهروزی با ارائه برنامه‌های درمانی و استفاده از جدیدترین و پیشرفته‌ترین تجهیزات روز دنیا به شما کمک می‌کند تا هر چه سریعتر سلامتی خود را به دست آورید.
برای دریافت نوبت ویزیت با شماره ۲۶۷۶۵۱۲۲(۰۲۱) تماس بگیرید.
- قفل شدن فک هنگام باز یا بسته شدن دهان
- به گوش رسیدن صداهای کلیک کردن، ترکیدن یا رنده کردن در مفصل فک هنگام باز یا بسته شدن دهان یا جویدن که ممکن است دردناک باشد.
- احساس خستگی در چهره
- مشکل در جویدن یا گاز گرفتن ناگهانی
- قرار نگرفتن دندان‌های بالا و پایین به درستی روی هم
- درد و یا حساسیت در ناحیه صورت، ناحیه مفصل فک، ناحیه گردن و شانه‌ها و داخل و حتی اطراف گوش‌ها در هنگام جویدن غذا، حرف زدن و یا باز کردن دهان
- تورم در کنار صورت
- احساس درد در قسمت‌های مختلف بدن مانند سر، گردن، شانه‌ها و گوش‌ها
- سرگیجه
- مشکلات شنوایی
تشخیص بیماری مفصل فکی گیجگاهی
دندانپزشک بعداز صحبت در مورد علائم بیماری با بیمار، وی را معاینه می‌کند. ممکن است :
- از بیمار بخواهد دهان خود را باز و بسته کند تا صدای فک را بشنود.
- دامنه حرکتی فک را مورد معاینه قرار دهد.
- با فشار دادن قسمت‌هایی در اطراف فک، نقاط دردناک را شناسایی کند.
اگر دندانپزشک مشکوک به وجود مشکلی در مفصل شد، ممکن است آزمایشات زیر را تجویز کند:
- اشعه ایکس دهانی برای معاینه دقیق‌تر دندان و فک
- سی تی اسکن جهت در دست داشتن عکس‌هایی از استخوان‌ها و مفاصل با جزییات بیشتر
- ام آر آی برای تشخیص مشکلات در دیسک مفصل و بافت‌های نرم اطراف
- گاهی نیز از آرتروسکوپی در تشخیص این سندرم استفاده می‌شود. به این صورت که یک لوله باریک و کوچک را وارد فضای مفصل می‌کنند و سپس از یک دوربین کوچک برای مشاهده آن ناحیه و تشخیص بهتر استفاده می‌شود.
درمان اختلال مفصل فکی گیجگاهی
برای درمان اختلال مفصل فکی گیجگاهی راهکارهای متفاوتی وجود دارد که عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ناپروکسن یا ایبوپروفن، می‌توانند درد و تورم عضلانی را تسکین دهند. داروهای شل کننده عضلات و ضد اضطراب و افسردگی نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
- از کمپرس سرد و گرم به صورت متناوب استفاده گردد.
- کشش ساده فک انجام دهید.
- غذاهای نرم بخورید. ماست، پوره سیب زمینی، پنیر، دلمه، سوپ، تخم مرغ، ماهی، میوه‌ها و سبزیجات پخته شده، لوبیا و غلات را به لیست غذای خود اضافه کنید. غذاها را قطعه قطعه کرده و به اندازه‌های کوچک‌تر تبدیل کنید. از غذاهای نرم‌تر استفاده کرده و از غذاهای سفت که به جویدن بیش از حد نیاز دارند صرف نظر کنید.
- از حرکات شدید فک و یا انجام کاری که باعث می‌شود فک را بیش از اندازه باز کنید، خودداری کنید. از خمیازه کشیدن و جویدن آدامس و حتی بلند حرف زدن خودداری کرده و از آواز خواندن و کارهایی که باعث باز شدن بیش از اندازه‌ی فک می‌شود پرهیز کنید.
- چانه خود را روی دست خود قرار ندهید.
- فاصله دادن دندان‌های بالا و دندان‌های پایین از هم باعث می‌شود فشار کمتری به فک وارد شود.
- استفاده از محافظ دهان پلاستیکی روی دندان‌های بالا و پایین باعث می‌شود دندان‌ها با هم تماس پیدا نکنند. اثرات فشردن یا ساییدن دندان‌ها کاهش می‌یابد و با قرار گرفتن دندان‌ها در موقعیت صحیح‌تر، مشکلات مفصل کمتر می‌شود.
فیزیوتراپی مفصل فکی گیجگاهی
در فیزیوتراپی مفصل فکی گیجگاهی (TMJ)، فیزیوتراپیست با آموزش تمرینات آرام سازی، کششی و تقویتی عضلات صورت، سر و گردن به بیمار کمک می‌کند. این تمرین‌ها همچنین می‌تواند به افزایش اثربخشی ابزار یا محافظ دهانی که ممکن است دندانپزشک در اختیار بیمار قرار داده است کمک کند. این تمرین‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:
- تمرینات کششی و تقویتی فک، سر و گردن
- اصلاح وضعیت بدن، تمدد اعصاب و تمرینات تنفسی
- کشش و حرکت دستی مفاصل فک و گردن
فیزیوتراپیست ابتدا در موارد زیر بیمار را ارزیابی می‌کند و بعد از آن تمرین‌های ورزشی مختص به آن بیمار را در نظر خواهد گرفت:
- اختلال حرکتی فک و گردن
- عدم تعادل و گرفتگی عضلات
- هرگونه مشکل مرتبط با مفصل
فیزیوتراپیست همیشه با دندانپزشک بیمار در تماس خواهد بود تا درمان بیمار را با توصیه‌های ایشان هماهنگ کند. از دستگاه‌های مختلفی برای کاهش درد استفاده می‌شود مانند اولتراسونیک، تنس و در صورت نیاز از لیزر استفاده می‌شود.
لیزر درمانی مفصل گیجگاهی فکی
در بسیاری از مواقع هنگامی‌که استفاده از روش‌های درمان ساده همچون استفاده از داروهای ضدالتهاب و استراحت دادن به استخوان فک نتواند مشکل بیمار را برطرف کند، استفاده از لیزردرمانی می‌تواند یک روش درمانی مناسب برای حل مشکل و بازیابی سلامت فرد باشد. که یک روش مناسب برای مدیریت درد در ناحیه فک، گردن درد و سردرد ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی فکی می‌باشد.
این روش درمان یک روش غیرتهاجمی، قوی و بدون درد می‌باشد که می‌تواند نتایج ماندگار و بلندمدت برای فرد به همراه داشته باشد. این روش درمانی به افراد کمک می‌کند از درد مزمن و سردرد رهایی پیدا کنند. همینطور این شیوه علاوه بر افت درد در بیماران باعث کاهش ورم ایجاد شده بر اثر مشکلات مفصل گیجگاهی فکی می‌شود.
در این روش درمانی از دو گونه انرژی نوری استفاده می‌شود که یکی از آن‌ها برای کاهش و درمان درد و از گونه‌ی دیگر برای کاهش و درمان التهاب استفاده می‌شود. این انرژی را می‌توان به صورت یک منبع سوختی برای سلول‌های بدن دانست و در کمک به آن‌ها استفاده کرد. اندورفین (مسکن طبیعی درد در بدن انسان) لازم را تولید کرده و از جریان کاهش التهاب طبیعی در بدن برای حل کردن مشکل استفاده کنند. این انرژی نوری باعث می‌شود تا جریان خون به نقطه‌های تحت درمان افزایش پیدا کند و باعث سرعت بخشیدن به فرآیند درمان می‌شود.
در چه مواردی دندانپزشک بیمار را به فیزیوتراپی ارجاع می دهد؟
در شروع اختلال مفصل فکی گیجگاهی، اکثر بیماران تصور می‌کنند که از نوعی مشکل دندانی رنج می‌برند، به همین دلیل ابتدا به دندانپزشک مراجعه می‌کنند. اگر دندانپزشک نتواند اختلال مفصل فکی گیجگاهی را درمان کند بیمار را به فیزیوتراپی ارجاع می‌دهد.
قبل از آن به بیمار گارد یا محافظ دندان می‌دهند که از دندان قروچه در شب جلوگیری می‌شود. محافظ دندان باعث می‌شود این مفاصل هنگامی که بیمار خواب است، استراحت کرده و بهبود یابد.
دامنه طبیعی باز شدن دهان چه میزان است؟
میزان باز شدن دهان به عواملی چون سایز اندام و قد بستگی دارد. بنابراین دامنه طبیعی باز شدن دهان در مردان بیشتر از از زنان و افراد قد بلند بیشتر از افراد قد کوتاه می‌باشد. میزان متوسط باز شدن دهان در بزرگسالان حدودا ۵۰ میلیمتر می‌باشد که البته این میزان از ۳۲ تا ۷۷ میلیمتر متغیر می‌باشد. مردان می‌توانند تقریبا ۵۰ تا ۶۰ میلیمتر و زنان ۴۵ تا ۵۵ میلیمتر دهان خود را باز کنند.
تمرینات موثر جهت افزایش دامنه حرکتی مفصل فکی گیجگاهی
به جهت کاهش درد در مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) و افزایش دامنه حرکتی این مفصل ورزش‌ها و تمریناتی وجود دارد که می‌تواند کمک کننده باشد. این تمرینات باعث:
- تقویت ماهیچه‌های فک
- کشش در عضلات فک
- ریلکس شدن فک
- افزایش توان حرکتی فک
- کاهش صدای فک
- بهتر شدن روند بهبود فک
ورزش های موثر در بهبود اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
برخی از ورزش های موثر در بهبود اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) عبارتند از :
- ریلکس کردن فک
- حرکت ماهی (باز کردن نسبی فک)
- حرکت ماهی (باز کردن کامل فک)
- حرکت چین تاک
- مقاومت در برابر باز شدن دهان
ریلکس کردن فک
به آرامی زبان را بر روی سقف دهان و پشت دندان‌های پیشین بالا قرار دهید و در حالی که عضلات فک را شل می‌کنید، دهان را باز و بسته کنید.
حرکت ماهی (باز کردن نسبی فک)
زبانتان را بر روی سقف دهان گذاشته و یکی از انگشتانتان را در جلوی گوش و در مکان مفصل فکی گیجگاهی بگذارید. انگشت وسط دست دیگر خود را روی چانه‌ی خود گذاشته و فکتان را نیمه باز کنید و بعد ببندید. باید با انگشتتان، مقداری به چانه خود فشار وارد کنید، اما این حرکت به هیچ وجه نباید با درد همراه شود. در قسمت بعدی، یک انگشت دیگر را بر روی مفصل فکی گیجگاهی مقابل قرار دهید و فکتان را تا نصف باز کرده و بعد ببندید. این تمرین‌ها را روزانه چندین بار و هر بار چندین مرتبه انجام دهید.
حرکت ماهی (باز کردن کامل فک)
زبان را بر روی سقف دهان گذاشته و یک انگشت خود را بر روی مفصل فکی گیجگاهی بگذارید و انگشت دیگر خود را روی چانه قرار داده، فک پایین خود را به صورت کامل باز کرده و سپس ببندید. بعد از آن انگشت خود را بر روی مفصل مقابل گذاشته و دوباره فک پایینی را به طورکامل باز کنید و سپس آن را ببندید. این تمرین‌ها را روزانه چندین بار و هر بار چندین مرتبه انجام دهید.
حرکت چین تاک
شانه‌های خود را به سمت عقب و سینه‌هایتان را به سمت بالا حرکت دهید. سرتان را به صورت مستقیم پایین آورده تا چانه به گردن چسبیده و غبغبتان مشخص شود، سپس سه ثانیه نگه دارید. این حرکات را چندین مرتبه انجام دهید.
مقاومت در برابر باز شدن دهان
شصت خود را زیر چانه بگذارید. دهان خود را به صورت کاملا آرام باز کنید ولی با فشار اندکی به چانه‌ی خود نسبت به باز کردن آن مقاومت کنید و چندین ثانیه آن را نگه دارید. سپس دهان را به آرامی ببندید.
فهرست منابع
