نورالژی عصب سه قلو (تری ژمینال)

عصب سه قلو (تری ژمینال) به عنوان عصب جمجمه پنجم (V) شناخته می‌شود. نقش اصلی آن انتقال اطلاعات حسی از صورت و سر است. همچنین کنترل حرکتی بر روی ماهیچه‌های جویدن را انجام می‌دهد. نورالژی سه قلو نوعی التهاب عصب سه قلو است که باعث ایجاد درد شدید در صورت می‌شود. همچنین درد شدید می‌تواند باعث شود بیماران صورت خود را به صورت کج و معوج درآورده و باعث دور شدن درد شوند.

درد نورالژی سه قلو ممکن است هر چند ساعت، چند دقیقه یا چند ثانیه رخ دهد. بین حملات ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها فاصله باشد، اما در برخی از بیماران که درد آنها به خوبی کنترل نمی‌شود، بر فعالیت‌های روزمره تاثیر می‌گذارد و باعث افسردگی می‌شود.

عصب سه قلو (تری ژمینال) چیست؟

عصب سه قلو یکی از اعصاب جمجمه است که هم عملکرد حسی و هم حرکتی دارد. اعصاب جمجمه نیز با استفاده از اعداد رومی بر اساس موقعیت آنها طبقه‌بندی می‌شوند. در بدن ۱۲ عصب جمجمه‌ای وجود دارد که همه از مغز منشا می‌گیرند. آنها جفت می‌شوند و مناطق مختلف بدن و اندام‌ها را به مغز متصل می‌کنند.

اعصاب جمجمه می‌توانند دو نوع اطلاعات را منتقل کنند:

• اطلاعات حسی: شامل جزئیاتی در مورد بوها، مناظر، مزه‌ها، لمس و صداهای مغز است. اعصابی که اطلاعات حسی را ارسال می‌کنند، عملکردهای حسی دارند. 
• اطلاعات حرکتی: به سیگنال‌هایی اطلاق می‌شود که بر حرکت یا فعالیت ماهیچه‌ها و غدد تاثیر می‌گذارند. اعصابی که اطلاعات حرکتی را ارسال می‌کنند عملکردهای حرکتی دارند.

برخی از اعصاب فقط عملکرد حسی یا حرکتی دارند، برخی دیگر مانند عصب سه قلو می‌توانند هر دو را داشته باشند. اعصاب سه قلو به چهره شما کمک می‌کند تا احساس درد، لمس و همچنین گرما و سرما را تشخیص دهید. این اعصاب به جویدن شما کمک می‌کنند. وقتی چیزی مانند شریان یا کیست، عصب را تحریک می‌کند یا به آن فشار می‌آورد، دردهای چاقو مانندی در صورت ایجاد می‌شود که به عنوان نورالژی سه قلو شناخته می‌شود. روش‌های دندانپزشکی و سایر آسیب‌ها می‌تواند باعث بی‌حسی یا نوروپاتی سه قلو شود.

هدف عصب سه قلو چیست؟

عصب سه قلو در درجه اول به شما کمک می‌کند احساس کنید، اگرچه شاخه عصب فک پایین هم عملکرد‌حسی و هم حرکتی دارد. عصب سه قلو در موارد زیر کمک می‌کند:

• گاز‌گرفتن
• جویدن
• بلعیدن
• احساسات صورت و پوست سر

نورالژی سه قلو (عصب تری ژمینال) چیست؟

نورالژی سه قلو ( عصب تری ژمینال) نوعی نوروپاتی سه قلو است که بر اثر آسیب عصبی ایجاد می‌شود. این بیماری باعث درد ناگهانی و شدید صورت در یک طرف صورت می‌شود. درد می‌تواند شبیه یک شوک الکتریکی باشد. نورالژی سه قلو (TN) گاهی اوقات به عنوان طاقت‌فرساترین درد شناخته می‌شود.

این درد معمولا قسمت تحتانی صورت و فک را درگیر می‌کند، اگرچه گاهی ناحیه اطراف بینی و بالای چشم را نیز درگیر می‌کند. این درد شدید ناشی از تحریک عصب سه قلو است که شاخه‌هایی را به پیشانی، گونه و فک پایین می‌فرستد. این درد می‌تواند با یک عمل معمول و جزئی مانند مسواک زدن، غذا خوردن یا باد ایجاد شود.

حملات ممکن است خفیف و کوتاه شروع شوند، اما در صورت عدم درمان، نورالژی سه قلو به تدریج بدتر می‌شود. در ابتدا حملات ممکن است کوتاه و خفیف باشد. اما می‌تواند پیشرفت کرده و باعث حملات طولانی و مکرر درد و سوزش شود.

داشتن نورالژی تری‌ژمینال لزوما به این معنی نیست که شما محکوم به یک زندگی دردناک هستید، بلکه به دلیل تنوع روش‌های درمانی، پزشکان معمولا می‌توانند نورالژی تری ژمینال را به طور موثر مدیریت کنند.

آیا میدانید بیماری نوروپاتی چیست؟

عوامل ایجاد کننده نورالژی سه قلو

آسیب عصب سه قلو ممکن است ناحیه کوچکی مانند قسمتی از لثه یا ناحیه بزرگی مانند یک طرف صورت شما را درگیر کند. این آسیب می‌تواند مشکلاتی را در جویدن و صحبت کردن ایجاد کند. میزان آن بستگی به محل آسیب عصبی دارد. عواملی که می‌تواند به اعصاب سه قلو آسیب وارد کند، شامل موارد زیر است:

• ضربه
• صدمات
• تومورها
• آسیب‌های ناشی از عمل دندانپزشکی
• جراحی صورت

علت نورالژی سه قلو صورت

علت دقیق نورالژی سه قلو (TN) هنوز ناشناخته است، اما درد مربوط به آن نشان‌دهنده تحریک عصب است. دو نوع TN وجود دارد که عبارتند از:

1. اولیه
2. ثانویه

نورالژی اولیه سه قلو با فشردگی عصب

معمولا در قاعده سر، جایی که مغز با نخاع ملاقات می‌کند، مرتبط است. این معمولا به دلیل تماس بین شریان یا ورید سالم و عصب سه قلو در قاعده مغز است و باعث می‌شود عصب هنگام وارد شدن به مغز تحت فشار قرار گیرد و باعث از کار افتادن عصب شود.

نورالژی ثانویه سه قلو

ناشی از فشار بر روی عصب، ناشی از تومور، MS، کیست، آسیب‌صورت یا بیماری دیگری است که به غلاف میلین آسیب می‌رساند.

علائم نورالژی سه قلو (عصب تری ژمینال)

علائم نورالژی سه قلو را به انواع زیر طبقه‌بندی می‌کنند:

• نوع ۱ (TN1): باعث درد شدید صورت مانند شوک می‌شود که می‌آید و می‌رود. درد ممکن است چند ثانیه یا چند دقیقه طول بکشد. این دردهای چاقو مانند می‌تواند مکررا در طول روز و شب رخ دهد. با گذشت زمان، درد ممکن است شدیدتر شود و بیشتر طول بکشد. اغلب، دردهای مختصر در اثر اعمالی مانند جویدن، صحبت کردن یا لمس صورت ایجاد می‌شود.
• نوع ۲ (TN2): باعث احساس سوزش یا درد دائمی (مزمن) می‌شود. شدت آن کمتر از نوع ۱ است.

علائم  احتمالی نورالژی سه قلو

علائم احتمالی نورالژی سه قلو ممکن است شامل یک یا چند مورد ازموارد زیر باشد:

• درد شدید، تیرکشنده یا شبیه یک شوک‌الکتریکی
• حملات خود‌به‌خودی درد که ناشی از لمس صورت، جویدن، صحبت کردن یا مسواک زدن
• مدت دوره‌های درد از چند ثانیه تا چند دقیقه و حملات می‌تواند روزها، هفته‌ها و ماه‌ها یا بیشتر ادامه داشته باشد.
• اسپاسم
• درد و سوزش دائمی
• درد در گونه، فک، دندان‌ها، لثه‌ها، لب‌‌ها، چشم و پیشانی
• درد در یک طرف صورت و به ندرت هر دو طرف صورت

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

برای درمان نورالژی سه  قلو، اگر درد صورت مدت طولانی یا مکرر یا دردی را که توسط مسکن‌ها تسکین نمی‌یابد، تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت مشاهده موارد زیر باید با پزشک تماس بگیرید:

• لرزش صورت (تیک)
• درد شدید صورت و فک
• از دست دادن حس در صورت یا پوست سر

شیوع عصب تری ژمینال

در مورد میزان شیوع عصب تری ژمینال گزارش شده است که سالانه ۱۵۰،۰۰۰ نفر مبتلا به نورالژی سه قلو (TN) تشخیص داده می‌شوند. در‌حالی‌که این اختلال می‌تواند در هر سنی رخ دهد، بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال شایع است. موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS) خاطر نشان می‌کند که TN در زنان دو برابر مردان رایج است. نوعی TN با بیماری ام‌اس (MS) نیز همراه است.

عوامل تحریک کننده عصب تری ژمینال

در نورالژی سه قلو عملکرد عصب سه قلو مختل می‌شود که باعث اختلال در عملکرد آن می‌شود. این عارضه می‌تواند در اثر موارد زیر باشد:

• فشردگی عصب سه قلو در اثر تورم رگ یا رشد تومور
• افزایش سن
• مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا یک اختلال مشابه که می‌تواند به غلاف میلین آسیب برساند.
• در برخی موارد ضایعه مغزی، سکته مغزی یا ضربه

عوامل ایجاد کننده درد نورالژی سه قلو

عوامل مختلفی می‌تواند درد نورالژی سه قلو را ایجاد کند. این موارد عبارتند از:

• اصلاح صورت و آرایش
• لمس صورت
• خوردن غذا و نوشیدنی
• مسواک
• شستن صورت
• صحبت کردن
• وزش باد به صورت
• خندیدن

تشخیص نورالژی سه قلو (عصب تری ژمینال)

تشخیص نورالژی سه قلو می‌تواند چالش برانگیز باشد زیرا آزمایش خاصی برای ارزیابی سلامت این اعصاب وجود ندارد و علائم آن بسیار شبیه سایر اختلالات درد صورت است. بنابراین هنگام احساس درد غیرمعمول و شدید در اطراف چشم، لب، بینی، فک، پیشانی و پوست سر، بسیار مهم است که تشخیص درست داده شود، به ویژه اگر اخیرا جراحی دندان یا سایر صورت را انجام نداده‌اید.

علاوه‌بر‌این، سایر شرایط مانند سردردهای خوشه ای، اختلالات گیجگاهی فکی و عفونت‌های سینوسی می‌توانند باعث درد صورت و علائم مشابه شوند. بیمار باید مشکل خود را با پزشکان مغز و اعصاب در میان بگذارد تا درمان مناسب را دریافت کند.

پزشک ممکن است برای تشخیص از موارد زیر کمک بگیرد:

• شرح علائم توسط بیمار
• معاینه
• MRI

شرح علائم توسط بیمار

نورالژی سه قلو معمولا بر اساس شرح علائم دقیق بیمار و ارزیابی بالینی تشخیص داده می‌شود.

معاینه

پزشکان تشخیص نورالژی سه قلو را بر اساس نوع درد (ناگهانی، سریع و شبیه شوک)، محل درد و مواردی که باعث ایجاد درد می‌شوند، قرار می‌دهند. همچنین ممکن است معاینات فیزیکی و عصبی انجام شود که در آن پزشک قسمت‌هایی از صورت شما را لمس کرده و مورد بررسی قرار می‌دهد تا درک بهتری از محل درد داشته باشد.

MRI

MRI می‌تواند تشخیص دهد که آیا تومور یا MS بر عصب سه قلو تاثیر می‌گذارد یا خیر. MRI با وضوح بالا، برش نازک یا سه بعدی می‌تواند نشان دهد که آیا فشاری ناشی از رگ‌خونی وجود دارد یا خیر. تکنیک‌های جدیدتر اسکن می‌تواند نشان دهد که رگ روی عصب فشار می‌آورد و حتی میزان فشرده‌سازی را نشان دهد.

درمان نورالژی تری ژمینال

برای کاهش درد ناشی از نورالژی تری ژمینال چندین روش موثر  وجود دارد، از جمله انواع داروها و معمولا با دوزهای کم شروع می‌شوند و بر اساس پاسخ بیمار به دارو به تدریج افزایش می‌یابد.

درمان‌های موثر مدیریت درد عصب تری ژمینال عبارتند از:

• دارو
• تزریق بوتاکس
• جراحی
• فیزیوتراپی

برای مطالعه بیشتر مقاله درمان نورالژی عصب سه قلو صورت را بخوانید.