سندروم پیریفورمیس چیست؟

سندروم پیریفورمیس بیماری است که در آن به علت سفت شدن یا اسپاسم عضله پیریفورمیس، باعث درد عصب سیاتیک می‌شود و آزردگی آن شده و این موضوع موجب احساس درد در باسن و لگن و انتشار درد به کمر و پشت ران می‌گردد.

سندروم پیریفورمیس چیست؟

سندروم پیریفورمیس (PS) یک بیماری اسکلتی عضلانی دردناک است که با ترکیبی از علائم از جمله درد باسن یا لگن مشخص می‌شود. سندرم پیریفورمیس وضعیتی است که در آن عضله پیریفورمیس واقع در ناحیه باسن دچار اسپاسم شده و باعث درد باسن می‌شود. عضله پیریفورمیس همچنین می‌تواند عصب سیاتیک مجاور را تحریک کند و باعث درد، بی حسی و گزگز در پشت ساق پا و داخل پا شود (مشابه درد سیاتیک).

سندرم پیریفورمیس به دلیل گیر افتادن عصب سیاتیک در سطح توبروزیته ایسکیال رخ می‌دهد. در حالی که عوامل متعددی وجود دارد که ممکن است به سندرم پیریفورمیس کمک کند، تظاهرات بالینی نسبتا ثابت است. بیماران اغلب دردی را در ناحیه گلوتئال گزارش می‌کنند که با تیراندازی، سوزش یا درد در پشت ساق مشخص می‌شود.

علت سندروم پیریفورمیس

علت سندروم پیریفورمیس ناشناخته است، اما علت احتمالی آن عبارت است از:

• اسپاسم عضلانی در عضله پیریفورمیس به دلیل تحریک عضله پیریفورمیس یا تحریک لگن
• سفت شدن عضله در پاسخ به آسیب یا اسپاسم
• تورم عضله پیریفورمیس به دلیل آسیب یا اسپاسم
• خونریزی در ناحیه عضله پیریفورمیس

هر کدام از مشکلات فوق یا ترکیبی از آنها می‌تواند بر عضله پیریفورمیس یا عصب سیاتیک مجاور تاثیر بگذارد و باعث درد، گزگز یا بی‌حسی در پشت ران یا ساق پا شود.

علائم سندروم پیریفورمیس

مهمترین علائم سندروم پیریفورمیس عبارتند از:

• درد مزمن در پشت لگن و باسن که می‌تواند به پایین ران یا کمر انتشار پیدا کند.
• دردی که ممکن است با ایستادن، نشستن یا چنباتمه زدن بیشتر شود.
• درد لگن ممکن است هنگام اجابت مزاج باشد.
• دردی که در صبح هنگام برخاستن از خواب احساس می‌شود.
• افزایش درد لگن با چرخش داخلی ران و نزدیک شدن آن به محور مرکزی بدن و خم شدن ران
• درد هنگام بالا رفتن از پله‌ها یا شیب‌ها
• کاهش دامنه حرکتی مفصل ران

علائم سندرم پیریفورمیس اغلب پس از نشستن طولانی، راه رفتن یا دویدن بدتر می‌شود و ممکن است پس از دراز کشیدن به پشت احساس بهتری داشته باشید.

آناتومی عضله پیریفورمیس

عضله پیریفورمیس، عضله‌ایی کوچک، مسطح و مثلث است که در عمق لگن و باسن قرار گرفته است و از پایین ستون فقرات شروع و به قسمت‌های بالایی استخوان ران می‌چسبد. وظیفه این عضله چرخش لگن و چرخاندن ساق پا به بیرون می‌باشد. این عضله به صورت مورب قرار گرفته و عصب سیاتیک به صورت عمودی مستقیما زیر آن قرار دارد.

تشخیص سندرم پیریفورمیس

تشخیص سندرم پیریفورمیس براساس بررسی تاریخچه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی و آزمایشات تشخیصی است. این سندرم اغلب با رد سایر عارضه‌ها مانند دیسک کمر یا اختلال در عملکرد مفصل ساکروایلیاک تشخیص داده می‌شود. روش های تشخیص عبارت است از:

معاینه فیزیکی

معاینه فیزیکی شامل معاینه مفصل ران و پاها می‌باشد تا مشخص شود آیا حرکت باعث افزایش کمر درد یا درد اندام تحتانی (درد سیاتیک) می‌شود یا خیر. به طور معمول حرکت لگن درد را دوباره ایجاد می‌کند. این معاینه همچنین سایر علل احتمالی درد را شناسایی یا رد می‌کند.

تاریخچه پزشکی

تاریخچه پزشکی شامل بررسی عمیق علائم بیمار است، از جمله اینکه چه موقعیت‌ها یا فعالیت‌هایی باعث بهتر یا بدتر شدن علائم می‌شوند، چه مدت علائم وجود داشته‌اند، آیا به تدریج یا پس از یک آسیب ناگهانی ایجاد شده‌اند و تاکنون چه درمان‌هایی انجام شده است. علاوه بر این موارد، تاریخچه پزشکی شامل بررسی شرایطی است که ممکن است در خانواده بیماری وجود داشته باشد مانند آرتریت.

تست های تشخیصی

اشعه ایکس و سایر مطالعات تصویربرداری ستون فقرات نمی‌توانند تشخیص دهند که آیا عصب سیاتیک در عضله پیریفورمیس تحریک شده است یا خیر. با این حال، آزمایش‌های تشخیصی مانند اشعه ایکس و ام آر آی ممکن است برای رد سایر عارضه‌هایی که علائم مشابه سندروم پیریفورمیس را ایجاد می‌کنند، انجام شود.

همچنین از تست اف ایی آی آر می‌توان برای تایید تشخیص اولیه و تقویت شواهد استفاده کرد. در تست خمش، اداکشن و چرخش داخلی اف ایی آی آر مفصل ران خم می‌شود تا عضله پیریفورمیس کشیده شود و عصب سیاتیک تحت فشار قرار بگیرد. تاخیر در ارسال سیگنال‌های عصب سیاتیک به دلیل فشار ناشی از عضله پیریفورمیس در این تست اندازه گیری می‌شود. تزریق ماده‌ی بی‌حسی نیز ممکن است به تشخیص اینکه آیا عضله پیریفورمیس منشا علائم است یا خیر، کمک کند.

درمان سندروم پیریفورمیس

درمان سندروم پیریفورمیس با کاهش فعالیت‌های شدید ورزشی شروع می‌شود. به محض شروع علائم بیماری باید حرکاتی را که موجب افزایش درد می‌شود، کنار گذاشت.

بیمار نباید به صورت طولانی در یک مکان بنشیند و باید هر ۲۰ دقیقه بلند شده و چند قدم راه برود. سرما و گرما درمانی متناوب در ناحیه درد و استفاده از داروهای ضد درد و ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن هم می‌تواند در کاهش درد مفید باشد.

در سرما و گرما درمانی متناوب ابتدا یک روش را به مدت ۲۰ دقیقه انجام دهید، ۲۰ دقیقه استراحت کنید و سپس درمان را با یک پد جدید به مدت ۲۰ دقیقه دیگر ادامه دهید. درمان‌های جایگزینی مانند طب سوزنی و ماساژ نیز می‌تواند مفید باشد.

فیزیوتراپی برای بازیابی عملکرد عضله پیریفورمیس مفید است و از تحلیل رفتن ناشی از استفاده نامناسب و نقص عملکرد عضلات اطراف جلوگیری می‌کند. در برخی موارد روش تحریک الکتریکی موثر خواهد بود.

گاهی اوقات سندرم پیریفورمیس در اثر نقاط ماشه‌ای که عموما تحت عنوان گره‌های ماهیچه‌ای شناخته می‌شوند ایجاد می‌شود. این گره‌ها معمولا در عضلات پیریفورمیس و سرینی وجود دارند. ترکیبی از فشار بر این نقاط و گره‌ها، تمرینات کششی و تقویتی برای درمان توصیه می‌شود.

به ندرت و در صورت عدم بهبودی بیمار بعد از انجام درمان‌های بالا ممکن است عمل جراحی به صورت بریدن محل اتصال عضله پیریفورمیس به مفصل ران بتواند درد بیمار را از بین ببرد.

همچنین تزریق داروی بی‌حسی در محل درد در ناحیه باسن ممکن است کمک کننده باشد. یک بی‌حس کننده موضعی و کورتیکو استروئید ممکن است مستقیما به عضله پیریفورمیس تزریق شود تا به کاهش اسپاسم و درد کمک کند.

برای اسپاسم مداوم پیریفورمیس که به درمان با تزریق بی‌حسی مقاوم است، می‌توان از تزریق سم بوتولینوم (دیسپورت یا بوتاکس) استفاده کرد. این سم که به بوتاکس نیز معروف است، به عنوان یک عامل تضعیف کننده عضلات شناخته می‌شود، ممکن است مفید باشد.

هدف از تزریق بوتاکس کمک به شل شدن عضله و کمک به کاهش فشار روی عصب سیاتیک است.

کشش عضله پیریفورمیس

کشش عضله پیریفورمیس به کاهش علائم دردناک و افزایش دامنه‌ی حرکت‌های بیمار کمک می‌کند. راه‌های زیادی برای کشش عضله پیریفورمیس وجود دارد که ۲ راه ساده‌ی آن عبارت است از :

• به پشت دراز بکشید و هر دو پا را صاف روی زمین قرار دهید و هر دو زانو را خم کنید. زانوی راست را تا سینه بالا بکشید، با دست چپ زانو را بگیرید و به سمت شانه چپ بکشید و کشش را نگه دارید. این کار را برای هر دو طرف انجام دهید.
• به پشت دراز بکشید و هر دو پا را صاف روی زمین قرار دهید و هردو زانو را خم کنید. مچ پای راست را روی زانوی سمت چپ قرار دهید. ران چپ را به سمت قفسه‌ی سینه بکشید و کشش را نگه دارید. این کار را برای هر دو طرف تکرار کنید.

هر کشش پیریفورمیس برای شروع باید به مدت ۵ ثانیه نگه داشته شود و به تدریج به ۳۰ ثانیه افزایش یابد و هر روز ۳ بار تکرار شود. برای انجام دقیق حرکات و تعداد مناسب با وضعیت خود با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید.

تشخیص افتراقی سندرم پیریفورمیس با دیسک کمر

افتراق سندرم پیریفورمیس از دیسک کمر حائز اهمیت است.

• محل شروع درد در سندرم پیریفورمیس ناحیه ساکروایلیاک و باسن است، در صورتیکه در دیسک کمر، درد از ناحیه کمر شروع می‌شود.
• در سندرم پیریفورمیس بر خلاف فتق دیسک، سرفه کردن تاثیری بر تشدید درد ندارد.
• دیسک کمر گاها همراه با مشکلات ادراری و دفع می‌باشد. درحالی که در این سندرم این مشکلات وجود ندارد. بلکه نشستن طولانی باعث ایجاد درد می‌گردد.
• مشکل دیسک کمر با استفاده از ام آر آی نشان داده می‌شود ولی سندرم پیریفورمیس با ام آر آی قابل تشخیص نیست.