تشخیص اختلال بلع و درمان آن
اختلال بلع مشکل در بلع است که زمان و تلاش بیشتری برای انتقال غذا یا مایعات از دهان به معده صرف می‌شود، می‌تواند دردناک باشد و در برخی موارد، بلع غیرممکن است. برخی افراد اصلا نمی‌توانند قورت دهند و برخی دیگر ممکن است در بلع مایعات، غذا یا بزاق مشکل داشته باشند. هر کسی ممکن است به این اختلال مبتلا شود، اما در بزرگسالان مسن‌تر، شایع‌تر است.
داروها می‌توانند به برخی افراد کمک کنند، در حالی‌که برخی دیگر ممکن است در کنار دارو به توانبخشی و یا حتی به جراحی نیاز داشته باشند. بلع ساده به نظر می‌رسد، اما در واقع بسیار پیچیده است. در عمل بلع، چندین عصب و ماهیچه، دو دریچه عضلانی، یک مری باز و بدون انقباض یا لوله بلع باید به درستی کار کنند تا فرآیند بلع انجام شود.
اختلال بلع چیست؟
اختلال بلع (Dysphagia) به وجود هرگونه مشکل در خوردن و آشامیدن مواد غذایی می‌گویند. به عبارت ساده‌تر، زمانی این اختلال ایجاد می‌شود که مواد غذایی جامد یا مایع توانایی انتقال از دهان تا معده را نداشته باشند. برخی افراد از این عارضه آگاهی محدودی دارند و برخی دیگر نیز هیچ‌گونه اطلاعی ندارند. دیسفاژی زمانی رخ می‌دهد که در کنترل عصبی یا ساختارهای درگیر در هر بخشی از فرآیند بلع مشکل وجود داشته باشد. زبان ضعیف یا ماهیچه‌های گونه ممکن است حرکت غذا در دهان را برای جویدن سخت کند.
سکته مغزی یا سایر اختلالات سیستم عصبی ممکن است شروع پاسخ بلع را دشوار کند. مشکل دیگر زمانی رخ می‌دهد که عضلات ضعیف گلو، مانند بعد از جراحی سرطان، نتوانند تمام غذا را به سمت معده حرکت دهند. دیسفاژی ممکن است در نتیجه اختلالات مری نیز ایجاد شود. هنگامی که این بیماری در زمان مناسب تشخیص داده نشود و بدون درمان بماند، احتمال ابتلا به آسپیراسیون و پنومونی که نوعی عفونت در سیستم ایمنی می‌باشد، افزایش می‌یابد و همچنین منجر به کاهش وزن بدن، از دست دادن آب بدن و ضعف خواهد شد.
انواع اختلال بلع
اختلال بلع به چند دسته اصلی تقسیم بندی می‌شود:
- اختلال دهانی- حلقی
- اختلال مری و انسدادی
- مجموعه علائم عصبی عضلانی
- اختلال بلع عملکردی، در بعضی از افراد، بدون هیچ‌گونه علت اندامی ایجاد می‌شود.
علائم بیماری اختلال در بلع
زمانی‌که در بلعیدن کامل و یا تنها مواد مایع، جامد یا بزاق، مشکل داشته باشید، باید به دنبال علائم اختلال بلع در عادات روزمره خود بگردید. علائمی که نشان‌دهنده مشکلات بلعی هستند، عبارت است از:
- حالت تهوع
- آبریزش دهان
- فشار در گردن یا قفسه سینه
- سوزش سر‌دل
- سرفه و پریدن غذا در گلو هنگام بلع
- مشکل در جویدن
- احساس اینکه چیزی در گلو گیر کرده
- برگشت مکرر غذا به دهان در هنگام غذا خوردن
- درد هنگام بلع
- کاهش وزن غیرعمدی
- گرفتگی صدا
- گلو‌درد
- خرد کردن مواد غذایی به قطعات کوچک‌تر برای جویدن و بلع آنها
علت اختلال بلع در غذا چیست؟
اختلال بلع اغلب در افراد مسن مشاهده می‌شود، اما افراد در سنین کم هم می‌توانند به این اختلال مبتلا شوند. عواملی که سبب ایجاد این اختلال می‌شوند عبارت است از:
دنبال راهکار درمانی هستید؟
گروه سلامت بهروزی با ارائه برنامه‌های درمانی و استفاده از جدیدترین و پیشرفته‌ترین تجهیزات روز دنیا به شما کمک می‌کند تا هر چه سریعتر سلامتی خود را به دست آورید.
برای دریافت نوبت ویزیت با شماره ۲۶۷۶۵۱۲۲(۰۲۱) تماس بگیرید.
- عادت‌های بد در غذا خوردن
- مشکلات عصب یا عضله
- مشکلات مری
- اختلال عملکرد مغز
- سایر اختلالات
عادت‌های بد در غذا خوردن
سریع و تند غذا خوردن، خوردن لقمه‌های بزرگ، نوشیدن آب هنگام خوردن غذا، غذا خوردن در حالت دراز کشیده، مواردی هستند که در ایجاد اختلال بلع موثرند. برای مثال اگر به دلیل دندان درد توانایی خوب جویدن غذا را ندارید، نیز دچار مشکلات بلعی می‌شوید.
مشکلات عصب یا عضله
افرادی که تجربه سکته مغزی را داشتند یا از بیماری پارکینسون، ام اس، تحلیل عضلانی یا میاستنی گراو رنج می‌برند، ممکن است با اشکال در بلع مواجه شوند. اعصاب و عضلات مری توسط این بیماری‌ها دچار اختلال شده و غذا به صورت آهسته در مری حرکت می‌کند یا در مری گیر می‌کند.
مشکلات مری
بازگشت اسید معده به مری که رفلاکس نامیده می‌شود، می‌تواند سبب آسیب مری و ایجاد زخم در آن ناحیه شود. زمانی که در آن ناحیه زخم و آسیب بافتی پدید آید، مری دچار مشکل شده در نتیجه منجر به ایجاد مشکلات بلع می‌شود.
اختلال عملکرد مغز
آسیب به مغز و نخاع، می‌تواند سبب اختلال در کار اعصاب موردنیاز در بلع شود. سکته مغزی، آسیب تروماتیک مغزی، تومور مغزی، بیماری هانتینگتون می‌توانند این اختلال را ایجاد کنند.
سایر اختلالات
برخی از بیماری‌ها نظیر؛ بزرگی تیروئید یا بزرگی قلب باعث ایجاد فشار بر روی مری شده، لکنت زبان، سرطان سر و گردن، بیماری آلزایمر و اختلالات صوتی نظیر فلج شدن تارهای صوتی نیز می‌توانند مشکلاتی در بلع ایجاد کنند.
عوارض اختلال بلع
عوارض اختلال بلع می‌تواند منجر به خفگی شود. اگر غذا یا مایع به هنگام بلعیدن وارد مجرای تنفسی شود، می‌تواند بیماری پنومونی آسپیراسیون و ذات الریه را ایجاد کند که این وضعیت به شدت خطرناک است. همچنین این اختلالات می‌تواند منجر به کم آبی بدن و سوء تغذیه شود.
تشخیص اختلال بلع
برای تشخیص اختلا بلع، پزشک متخصص بعد از بررسی تاریخچه پزشکی و سابقه خانوادگی، می‌تواند تشخیص دهد که آیا چیزی مسیر مری را مسدود کرده یا اختلالات عصبی و مشکلات عضلانی گلو سبب ایجاد اختلال شده است. برخی از آزمایشاتی که به توصیه پزشک باید انجام دهید عبارت است از:
- آندوسکوپی فوقانی یا EGD
- مانومتری
- آزمایش امپدانس و PH
- تست بلع باریم اصلاح شده
- ازوفاگرام
- آزمایش خون
آندوسکوپی فوقانی یا EGD
در این روش به کمک یک لوله انعطاف‌پذیر که در انتهای آن دوربین نصب شده است، از طریق دهان و مری به معده وارد شده و پزشک قادر به مشاهده تغییرات مری، بافت اسکار یا وجود انسداد در داخل گلو و مری می‌باشد.
مانومتری
این آزمایش فشار‌سنجی با استفاده از یک لوله مخصوص که به یک دستگاه رکوردر فشار متصل است، وارد گلو شده و فشار عضلات گلو در هنگام بلع را اندازه‌گیری می‌کند.
آزمایش امپدانس و PH
به کمک این آزمایش میزان اسید موجود در مری برای یک مدت زمان معین مثلا ۲۴ ساعت، اندازه‌گیری می‌شود. این آزمایش می‌تواند به تشخیص بیماری‌هایی نظیر GERD کمک کند.
تست بلع باریم اصلاح شده
در این روش علاوه‌بر بلع غذاهای مختلف و مایعات دارای باریم، به کمک اشعه ایکس، تصاویری از حلق و دهان شما گرفته می‌شود و به وسیله آن هرگونه اختلال بلع قابل تشخیص است.
ازوفاگرام
در طی این روش، بیمار قرص یا مایع حاوی باریم را می‌بلعد و پزشک به کمک اشعه ایکس ساطع شده از قرص یا مایع، تصاویر به دست آمده را بررسی می‌کند تا عملکرد مری را مشاهده کند.
آزمایش خون
آزمایش خون زمانی توصیه می‌شود که سایر مشکلات نهفته و کمبودهای تغذیه‌ای در بدن شما سبب ایجاد اختلال بلع شود.
روش درمان اختلال بلع
برای درمان اختلال بلع، باید علت اصلی را پیدا کنیم. برخی از این مشکلات، به وسیله متخصص گفتار، متخصص مغز و اعصاب، متخصص گوارش و تغذیه و در برخی شرایط توسط جراحی قابل مدیریت و کنترل است. برای درمان این اختلال می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
- داروها
- توانبخشی
- جراحی‌ها
داروهای اختلال بلع
GERD یا رفلاکس اسید اغلب با داروهایی نظیر مهارکننده‌های پمپ پروتون (ppi) بهبود می‌یابند. برخی از مشکلات بلعی که از اضطراب و استرس نشات می‌گیرند، به کمک داروهای ضد اضطراب درمان می‌شوند.
در بعضی از موارد می‌توانیم با تزریق سم بوتولینوم یا همان بوتاکس به شل کردن عضلات اسفنکتر کمک کنیم. سایر داروها نظیر نیترات‌ها و مسدود کننده‌های کانال کلسیم هم در شل کردن LES موثرند.
توانبخشی
درمان و بهبود افرادی که دچار مشکلات گفتاری، شناختی، زبانی و بلعی می‌باشند، توسط آسیب شناسان امکان پذیر است. آنها با کمک گرفتن از روش‌های تخصصی به درمان اختلال در بلع و گفتار بزرگسالان می‌پردازند.
جراحی‌ها
با استفاده از روشی به نام دایلیشن، مری می‌تواند به گسترش ناحیه وارد شده کمک کند. این روش به گونه‌ای است که یک بالون کوچک در داخل مری باد می‌شود تا بتواند آن را بازتر کند. سپس بالون برداشته می‌شود. علاوه‌برآن ممکن است برای برداشتن توده یا بافت زخمی که سبب انسداد یا باریک شدن مری شده است، جراحی صورت گیرد.
طبق مطالعات انجام شده، مشکلات رفتاری و گفتاری بیماران، هم در کودکی و هم در بزرگسالی قابل درمان می‌باشد. این افراد پس از انجام آزمایش‌ها و درمان‌های لازم می‌توانند توانبخشی اختلال بلع و گفتار را آغاز نمایند.
آیا اختلال بلع موقتی است؟
با انجام موارد زیر، اختلال شما موقتی بوده و درمان خواهد شد. این موارد عبارت است از:
- اصلاح رژیم غذایی
- انجام رویکرد‌های جبرانی بلع
- انجام تمرینات بلع دهانی برای تقویت عضلات
- تغییرات حرکتی هنگام خوردن
- توانبخشی بلع
فهرست منابع
