کلیه و عملکردهای آن
کلیه وظیفه تصفیه‌خون را بر عهده دارد. آنها مواد زائد را حذف می‌کنند، تعادل مایعات بدن را کنترل می‌کنند و سطوح الکترولیت‌های مناسب را حفظ می‌کنند. کلیهها در حفظ تعادل مایعات بدن و تنظیم فشارخون و سایر عملکردها نقش دارند. خون وارد کلیه می‌شود، مواد زائد دفع می‌شوند و در صورت نیاز نمک، آب و مواد‌معدنی تنظیم می‌شوند.
ساختار کلیه
کلیهها دو اندام لوبیایی شکل قرمز متمایل به قهوه‌ای هستند که در سمت چپ و راست در پشت حفره شکمی قرار دارند و یکی در هر طرف ستون فقرات نشسته است و در یک انسان بالغ حدود ۱۲ سانتی‌متر و وزن هر کلیه در مردان ۱۷۰-۱۲۵ گرم و در زنان ۱۵۵-۱۱۵ گرم است. کلیه راست بطور‌کلی کمی کوچک‌تر و پایین‌تر از چپ است تا فضا برای کبد ایجاد کند. کلیهها خون را از شریان‌های کلیوی دریافت می‌کنند و سپس خون از طریق سیاه‌رگ‌های کلیوی خارج می‌شوند.
یک کپسول سخت و فیبری کلیه را احاطه کرده است. فراتر از آن، دو لایه چربی به عنوان محافظت کننده عمل می‌کنند. غدد فوق‌کلیوی در بالای کلیهها قرار دارند. در داخل کلیهها تعدادی لوب هرمی شکل وجود دارد. بین این قسمت‌ها نفرون‌ها جریان دارند و این‌ها ساختارهای تولید کننده ادرار هستند. هر کلیه ادرار را از طریق لوله‌ای به نام حالب دفع می‌کند که به مثانه منتهی می‌شود.
دنبال راهکار درمانی هستید؟
گروه سلامت بهروزی با ارائه برنامه‌های درمانی و استفاده از جدیدترین و پیشرفته‌ترین تجهیزات روز دنیا به شما کمک می‌کند تا هر چه سریعتر سلامتی خود را به دست آورید.
برای دریافت نوبت ویزیت با شماره ۲۶۷۶۵۱۲۲(۰۲۱) تماس بگیرید.
نقش و عملکرد کلیه ها
نقش کلیهها حفظ هموستاز است. این بدان معناست که آنها سطح مایعات، تعادل الکترولیت‌ها و سایر عواملی را که محیط داخلی بدن را ثابت و راحت نگه می‌دارند را مدیریت می‌کنند. سایر وظایف کلیه عبارتند از:
- کنترل تولید گلبول قرمز
- تقویت استخوان و تولید ویتامین D
- تنظیم PH
- دفع مواد زائد و سموم از بدن
- تولید هورمون‌هایی که فشارخون را کنترل می‌کند
کنترل تولید گلبول قرمز
کلیه هورمونی بنام اریتروپویتین تولید می‌کند. اریتروپویتین به مغز استخوان دستور ساخت گلبول قرمز صادر می‌کند. گلبول‌های قرمز‌خون، اکسیژن را از ریه‌ها به تمام بدن منتقل می‌کنند تا نیاز بدن برآورده شود. گلبول‌های قرمز‌خون به انسان انرژی مورد نیاز برای کارها و فعالیت‌های روزمره را می‌دهد.
تقویت استخوان و تولید ویتامین D
کلیهها ویتامین D فعال تولید می‌کنند. بدن انسان برای جذب فسفر و کلسیم به ویتامین D نیاز دارد. کلسیم و فسفر دو ماده‌ی معدنی مهم و اصلی برای استخوان‌ها هستند. نقش کلیهها متعادل ساختن فسفر و کلسیم مورد نیاز بدن است.
نقش کلیه در تنظیم PH
PH معیار اسیدی و بازی است. یکی از وظایف کلیهها این است که تعادل سالمی از مواد شیمیایی که سطح اسید را کنترل می‌کنند، حفظ می‌کنند. غذاهایی که مصرف می‌کنیم قابلیت اینکه میزان اسید در بدن افزایش یا کاهش دهند را دارند. کلیهها با تنظیم و حذف، میزان اسید بدن را تنظیم می‌کنند.
دفع مواد زائد و سموم از بدن
کلیه همانند یک صافی عمل می‌کند تا مواد زائد و مایعات اضافی را از بدن خارج کند. ادرار حامل ضایعات و مایعات اضافی است. کلیهها با تصفیه از تجمع این مواد در بدن برای حفظ سلامتی جلوگیری می‌کنند.
نقش کلیه ها در تنظیم فشارخون
نقش کلیهها در تولید هورمون‌هایی که فشارخون را کنترل می‌کنند، بسیار مهم است. کلیهها برای عملکرد صحیح نیاز به فشار دارند که با تولید هورمون‌ها و کنترل سطح مایعات باعث انقباض عروق‌خونی می‌شوند و فشار را کاهش می‌دهند.
کلیه ها چگونه کار می‌کنند؟
یک پنجم خون پمپاژ شده توسط قلب به سمت کلیهها می‌رود، در آنجا فیلتر می‌شود. مایعات اضافی و مواد معدنی زائد به سمت مثانه فرستاده می‌شود و خون تصفیه شده در بدن به گردش در می‌آید. تنها در پنج دقیقه تمام خون توسط کلیهها تصفیه می‌شوند، به آن معناست که در یک شبانه روز ۲۸۸ بار تمام خون توسط کلیهها تصفیه می‌شوند.
کلیهها اندام سخت کوشی هستند و برای حفظ سلامتی تا حد امکان باید سالم بمانند. اینکه به بیماری کلیوی مشکوک هستید یا خیر، توسط پزشک متخصص باید تشخیص داده شود و اگر مشکلی وجود داشته، درمان بسیار مهم است زیرا برای حفظ سلامتی باید از کلیه‌های خوبی برخوردار باشیم.
چگونه از کلیه‌های خود محافظت کنیم؟
راه‌های زیادی برای طول عمر و بهبود سلامتی کلیهها وجود دارد. برای محافظت از کلیه ها باید موارد زیر را مورد توجه قرار داد:
- رژیم غذایی سالم
- ورزش
- تنظیم قند خون و فشار خون
- مدیریت استرس
- مدیریت وزن
رژیم غذایی سالم
رژیم غذایی سالم برای همه افراد یک امر بدیهی است. رژیم مناسب نه تنها احساس بهتری به انسان می‌دهد بلکه می‌تواند به کاهش بیماری کلیوی کمک به سزایی نماید. در ابتدا ممکن است این تغییرات دشوار به نظر آید. در ادامه راه‌هایی برای رژیم غذایی سالم اشاره می‌کنیم:
- کنترل مصرف نمک
- استفاده از غذاهای کم چرب و حاوی کلسترول پایین
- خودداری از رژیم‌های غذایی حاوی پروتئین بالا
- خودداری از مصرف سیگار
ورزش
ورزش منظم و پیاده‌روی برای سلامتی مفید است. هرگونه ورزش برای افرادی که مبتلا به بیماری مزمن کلیوی هستند بهتر از عدم انجام آن است. اگر از رفتن به باشگاه بدنسازی و وزنه زدن یا استفاده از تردمیل خسته شده‌اید، بهتر است پیاده روی، باغبانی، یوگا یا رقص را به عنوان ورزش انتخاب کنید. حتی نظافت خانه می‌تواند ضربان قلب شما را افزایش داده و جریان خون را بهبود بخشد.
تنظیم قند خون و فشار خون
برای سلامتی و همچنین داشتن کلیه سالم، قند خون و فشارخون خود را کنترل و مدیریت کنید. آنها را به طور مرتب و مکرر بررسی کنید. اگر پزشک برای تنظیم قند و فشارخون دارو تجویز کرده، اطمینان حاصل کنید که دارو را طبق دستور مصرف می‌کنید.
مدیریت استرس
استرس می‌تواند منجر به اضطراب شود. هنگامی که استرس مزمن می‌شود، با وارد آمدن خون به هورمون‌ها به کلیهها فشار بیشتری وارد می‌کند تا به شما کمک کند، لحظات کوتاه استرس زا را بگذرانید. استرس همچنین باعث فشارخون بالا می‌شود، اغلب منجر به بیماری‌های قلبی می‌شود و می‌تواند نارسایی کلیوی را تسریع کند.
مدیریت وزن
وزن بیش از حد باعث افزایش فشارخون می‌شود که برای کلیهها مضر است. سعی کنید با فعال بودن و عدم پرخوری خود را در وزن مناسب نگه دارید. شاخص توده بدنی (BMI) یک راه مفید برای بررسی اینکه آیا وزن شما مناسب است یا خیر.
عوامل آسیب رسان به کلیه ها
عوامل آسیب رسان به کلیه ها که می‌تواند بر فعالیت و سلامتی آن تاثیر داشته باشند، عبارتند از:
- استفاده بیش از حد قرص‌های مسکن
- مصرف بیش از حد نمک
- استفاده از غذاهای فرآوری شده
- عدم نوشیدن آب کافی
- کم‌خوابی
- مصرف بیش از حد گوشت
- مصرف غذاهایی با قند بالا
- نوشیدن الکل
- عدم تحرک و فعالیت‌های ورزشی
- مصرف دخانیات
نحوه تشکیل ادرار
اولین مرحله تشکیل ادرار، تصفیه خون در کلیه ها است. در یک انسان سالم کلیهها بین ۱۲ تا ۳۰ درصد برون ده قلب را دریافت می‌کند.
میانگین تولید ادرار در یک انسان بالغ بسته به وضعیت هیدراتاسیون، سطح فعالیت، عوامل محیطی، وزن و سلامت فرد در حدود ۱ الی ۲ لیتر در روز است. تولید بیش از حد ادرار و یا بسیار پایین این حجم نیاز به مراقبت پزشکی دارد.
واحد ساختاری و عملکردی کلیه نفرون است، وظیفه اصلی آن تنظیم غلظت آب و مواد محلول مانند سدیم از طریق تصفیه‌خون، جذب مجدد مواد موردنیاز و دفع بقیه به صورت ادرار است. در قسمت اول نفرون از یک واحد فیلتر رگ‌های خونی ریز به نام گلومرول که به یک توبول وصل شده، تشکیل شده است.
هنگامی که خون وارد گلومرول شود، فیلتر شده و مایع باقیمانده در امتداد توبول قرار می‌گیرد. در توبول نیز مواد شیمیایی و آب با توجه به نیاز بدن از این مایع فیلتر شده به آن اضافه می‌شوند یا از آن خارج خواهند شد که محصول نهایی همان ادراری است که دفع می‌کنیم.
کلیه وظیفه خود در زمینه فیلتر کردن و بازگشت به جریان خون را حدود ۲۰۰ کوارتز مایع در هر ۲۴ ساعت انجام می‌دهد که برای حیات ما ضرروی است. حدود ۲ کوارتز به صورت ادرار از بدن خارج می‌شوند و حدود ۱۹۸ کوارتز بازمی‌گردد. بنابراین ادراری را که دفع می‌کنیم از ۱ تا ۸ ساعت در مثانه ذخیره می‌شود.
