اسپاسم عضلانی یا گرفتگی عضلات چیست؟

اسپاسم عضلانی یا گرفتگی عضلات یک حرکت ناگهانی و غیرارادی در یک یا چند عضله است. اغلب می‌تواند بسیار دردناک باشد و می‌تواند از چند ثانیه تا اسپاسم مداوم به عنوان یک مکانیسم محافظتی یا شرایط پزشکی ادامه داشته باشد. اسپاسم عضلانی اغلب در نتیجه استرس، ورزش یا کم آبی بدن رخ می‌دهد. درمان فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش گرفتگی عضلانی و جلوگیری از آن کمک کند.

اسپاسم چیست؟

اسپاسم، انقباض عضلانی ناگهانی و شدیدی است که کاملا غیرارادی می‌باشد و بسته به علت، ممکن است برای هر قسمت از بدن اتفاق بیفتد و از چندین ثانیه تا چندین دقیقه یا حتی طولانی‌تر ادامه یابد. این عارضه ممکن است حتی هر روز صبح که بیدار می‌شوید اتفاق بیافتد. بیشتر مردم حداقل یک مرتبه دچار اسپاسم عضلانی شده‌اند و اگرچه مشکل چندان بزرگ و یا جدی نمی‌باشد اما برای درمان آن و بهبودی کامل، بیمار را با دردسرهای بسیاری مواجه می‌سازد.

همانطورکه ما به طور معمول از عضلات خود استفاده می کنیم، آنها به طور متناوب منقبض و شل می‌شوند و اندام‌های خود را به جلو و عقب حرکت می‌دهیم. به طور مثال، ماهیچه‌هایی که وضعیت ما را حفظ می‌کنند، به صورت هماهنگ منقبض و شل می‌شوند. به عضله‌ای که به طور غیرارادی و بدون اراده آگاهانه منقبض می‌شود، اسپاسم گفته می‌شود. اگر شدید و پایدار باشد، تبدیل به یک گرفتگی می‌شود. گرفتگی عضلات، ماهیچه‌ای است که به طور غیرارادی و به اجبار منقبض می‌شود و شل نمی‌شود و باعث سفت شدن قابل مشاهده یا قابل لمس عضله درگیر می‌شود.

عوامل تشدید کننده اسپاسم عضلانی

عواملی که ممکن است باعث تشدید اسپاسم عضلانی شوند عبارتند از:

• خستگی ماهیچه
• کم آبی
• کشش نامناسب
• اعصاب ناقص
• کمبود ویتامین یا مواد معدنی (کاهش شدید الکترولیت‌ها در بدن، مانند:پتاسیم، کلسیم و منیزیم) 
• ورزش سنگین یا تحرکات بسیار زیاد
• محدود شدن بدن در خون‌رسانی
• فشار شدید

علت اسپاسم عضلانی چیست؟

از دلایلی که می‌تواند موجب گرفتگی عضلات شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• گردش خون محدود که به دلیل تنگ شدن عروق، فشار زیاد بر اعصاب ستون فقرات، محدودیت مواد معدنی در بدن همچون کلسیم، منیزیم یا پتاسیم و همچنین داروهای دیوریتیک که عموما برای فشارخون بالا استفاده می‌شوند.
• استفاده بیش از حد از عضلات
• فعالیت‌های تمرینی و بدنی جدید
• آترواسکلروز یا تنگی عروق
• گردن درد و کمر درد مزمن
• اختلالات عصبی
• افزایش سن
• کم کاری تیروئید
• بارداری
• جمع شدن مواد اضافی در عضلات (مانند لاکتات)
• چاقی
• افراد مبتلا به دیابت
• بیماری کلیوی
• تجمع پلاک در عروق کرونری که به دلیل مصرف مواد مخدر، مصرف الکل، سیگار کشیدن و داشتن استرس بیش از حد باعث اسپاسم عروق کرونری می‌شود.

تشخیص اسپاسم عضلانی چگونه است؟

پزشک بعد از دریافت شرح حال بیمار، معاینه را آغاز می‌کند و سپس با پرسیدن سوالاتی، شرایطی که بیمار در آن دچار گرفتگی عضلات شده است را بررسی می‌کند:

• اسپاسم‌ چه زمانی شروع شده‌است؟
• چه مدت طول می‌کشد؟
• چند وقت یکبار رخ می‌دهد؟
• آیا ریتم مشخصی دارد؟
• به صورت تصادفی رخ می‌دهد؟
• آیا همیشه گروه ماهیچه‌ای خاصی در بدن درگیر می‌شود؟

علاوه بر آن پزشک با پرسیدن سوالات مشخص وضعیت کلی سلامت فرد و بیماری‌های قبلی و داروهایی که فرد مصرف می‌کند را مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشک باید در جریان تمام ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی فرد قرار گیرد.

بیماری‌های حال حاضر و سابقه پزشکی فرد، راهکارهای بسیار مهم و کاربردی برای تشخیص علت می‌باشد. بیمار در صورت داشتن سابقه دیابت، کم کاری تیروئید، بیماری‌های کلیوی و آسیب‌های ستون فقرات باید این موارد را با پزشک خود در میان بگذارد.

سابقه شغلی فرد و مهم‌تر از آن فعالیت‌های ورزشی که بیمار انجام می‌دهد هم بسیار مورد اهمیت قرار می‌گیرد. همان‌گونه که گفته شد از دست دادن آب بدن یکی از علت‌های رایج است، بنابراین پزشک باید در جریان محیطی که فرد در آن قرار دارد باشد.

انواع اسپاسم را بشناسید

انواع اسپاسم عبارتند از:

• اسپاسم عضلانی در فلج مغزی
• اسپاسم عضلانی در مالتیپل اسکلروزیس (MS)
• اسپاسم ناشی از آسیب مغزی

بهترین راه درمان اسپاسم عضلانی

درمان اسپاسم معمولا خود به خود برطرف می‌شود. ممکن است چند ثانیه یا حتی چند دقیقه طول بکشد تا آنها متوقف شوند، اما اغلب نیازی به درمان ندارند. نوشیدن آب زیاد می‌تواند به کاهش گرفتگی عضلات مرتبط با کم آبی کمک کند. اگر فردی گرفتگی دردناک دارد، می‌تواند چند روش را برای کمک به کاهش علائم امتحان کند.

برخی از روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:

• درمان دارویی
• درمان فیزیوتراپی

درمان دارویی برای اسپاسم عضلانی

برای درمان گرفتگی عضلات، برخی افراد از قرص‌های نمک، ویتامین ب ۱۲ و مکمل منیزیم استفاده می‌کنند. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی اغلب با کاهش التهاب و درد، علائم را تسکین می‌دهند. شل‌کننده‌های طبیعی عضله، شامل نوشیدن چای بابونه، اضافه کردن فلفل به غذاها و بهبود خواب نیز کمک کننده می‌باشد.

نوشیدن مقدار کمی آب شور، می‌تواند گرفتگی را در مدت ۳۰ تا ۳۵ ثانیه برطرف می‌کند. به نظر می‌رسد که بازگرداندن تعادل الکترولیت، دلیل این بهبودی باشد. پمادهای موضعی که ضدالتهاب و مسکن هستند نیز کمک کننده است.

درمان فیزیوتراپی برای اسپاسم و گرفتگی عضلات

فیزیوتراپی از درمان‌های مهم گرفتگی عضلات می‌باشد. در این درمان از روش‌هایی برای آرام کردن عضله آسیب‌دیده استفاده می‌شود و به طور معمول این روش‌ها شامل درمان‌های فیزیکی متفاوت مانند موارد زیر است:

• ماساژ
• طب سوزنی
• درمان دستی
• شاک ویو تراپی
• تکار
• درمان از طریق لیزر
• درمان به همراه تحریک نقطه‌ای
• گرما درمانی
• تمرین درمانی، که تحت نظر فیزیوتراپیست اعمال می‌شود.
• اولتراسوند درمانی
• تحریک الکتریکی اعصاب
• استفاده از کینزیوتیپ

اولتراسوند درمانی

از اولتراسوند می‌توان هم در شرایط مزمن و هم در شرایط حاد استفاده نمود و به منظور کاهش دادن زمان بهبودی از آسیب‌های بافت‌های نرم استفاده می‌شود. موج‌های صوتی که با فرکانس بالا در پیرامون محل آسیب‌دیده متمرکز می‌شوند و به آرامی به سمت محدوده‌ی صدمه دیده حرکت می‌کنند.

تحریک الکتریکی اعصاب

اغلب برای درمان دردهای عضلانی مزمن استفاده می‌شود. در ابتدا موجب تسکین علائم گرفتگی، برانگیختن اعصاب حسی و در نتیجه تحریک محل درد و یا سیستم اپیوئیدی می‌گردد. احساس سوزن سوزن شدن، از میزان سیگنال‌های درد دریافت شده توسط مغز، جلوگیری می‌کند. و میزان اندورفین‌ را افزایش می‌دهد.

استفاده از کینزیوتیپ

نوار چسباندن برای پیشگیری از صدمات و توانبخشی استفاده می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها از انواع مختلفی از نوارها استفاده می‌کنند، اما بهتر است نوعی از نوار که مناسب وضعیت‌تان است را خریداری کنید.