اسپوندیلولیستزیس کمر چیست؟ چگونه درمان می‌شود؟

اسپوندیلولیستزیس یکی از علت‌های ایجاد کمردرد است که از طریق روش‌های فیزیوتراپی و جراحی قابل درمان است. برای این که بهترین روش را برای درمان کمر درد انتخاب کنید باید ابتدا علت آن را پیدا کنید. 

بیماری اسپوندیلولیستزیس چیست؟

اسپوندیلولیستزیس نام یکی از بیماری‌های ستون فقرات و یکی از دلایل کمر درد است. هنگامی که یکی از مهره‌های ستون فقرات روی مهره زیر خودش، دچار لغزندگی شود این اتفاق می‌افتد. البته خوشبختانه در اغلب موارد درمان غیر جراحی علایم بیمار را کاهش می‌دهد و تنها در موارد شدید نیاز به جراحی است.

در این بیماری ستون فقرات بی‌ثبات می‌شود. یعنی مهره‌ها بیش از حد نرمال حرکت کرده و دچار لغزیدگی روی مهره زیر خود می‌شوند. در این حالت امکان دارد مهره به عصب مجاور خود فشار اورده و بیمار آن را به صورت کمردرد یا پا درد تجربه می‌کند.

انواع اسپوندیلولیستزیس کمر

انواع رایج اسپوندیلولیستزیس کمر عبارتند از:

• حالت مادرزادی
• دژنراتیو

حالت مادرزادی اسپوندیلولیستزیس

حالت مادرزادی آن وقتی است که ستون فقرات در دوران جنینی به طور کامل شکل نگرفته و در نتیجه مهره‌ها در خطر لغزش قرار دارند.

اسپوندیلولیستزی دژنراتیو

اسپوندیلولیستزی دژنراتیو رایج‌ترین حالت است و با افزایش سن رخ می‌دهد. با روند پیری، دیسک بین مهره‌ای تحلیل رفته و نازک می‌شود. بنابراین حالت حفاظتی آنها کاهش یافته و احتمال لیزخوردگی مهره بیشتر می‌شود.

آیا دچار دیسک کمر هستید؟

از انواع کمتر شایع اسپوندیلولیستزیس کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اسپوندیلولیستزیس تروماتیک
• اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک
• اسپوندیلولیستزیس پس از جراحی

اسپوندیلولیستزیس تروماتیک کمر

این حالت زمانی رخ می‌دهد که لغزش مهره‌ها به دنبال یک آسیب اتفاق بیفتد.

اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک

یک بیماری مانند پوکی استخوان یا تومور سبب لغزش مهره روی مهره زیرین خود می‌شود.

اسپوندیلولیستزیس پس از جراحی

در مواردی نیز جراحی سبب لغزش یک مهره می‌گردد.

آیا اسپوندیلولیستزیس همان اسپوندیلولیز است؟

اسپوندیلولیز و اسپوندیلولیستزیس هر دو باعث کمردرد می شوند. این دو اگرچه بهم ربط دارند اما یکی نیستند.

اسپوندیلولیز

در این حالت در ستون فقرات یک شکستگی استرسی یا ترک در استخوان‌های ستون فقرات وجود دراد. این مسئله اغلب در ورزشکاران جوان دیده می‌شود.

اسپوندیلولیستزیس

در این حالت مهره از جای خود جابه‌جا شده و روی مهره زیرین خود می‌لغزد. اسپوندیلولیز می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد اسپوندیلولیستزیس کمر باشد.

میزان شیوع بیماری اسپوندیلولیستزیس

حدود ۴ تا ۶ درصد افراد بزرگسال ممکن است دچار اسپوندیلولیستزیس شوند. هرچند عده‌ای ممکن است هرگز متوجه آن نشوند، چراکه هیچ علامتی ندارند. این عارضه به خصوص از سن ۵۰ سالگی به بعد و در زنان شایع‌تر است.

علت اسپوندیلولیستزیس کمر چیست؟ چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟

برخی از دلایل ایجاد اسپوندیلولیستزیس کمر عبارتند از:

• برخی ورزش‌ها
• ژنتیک
• بالا رفتن سن و افزایش ساییدگی ستون فقرات

ورزش می‌تواند یکی از عوامل زمینه‌ساز آن باشد. ورزشکاران جوان که ورزش‌هایی انجام می‌دهند که در آن ستون فقرات در حالت کشش قرار می‌گیرد، بیشتر در خطر ابتلا قرار دارند.

عامل دیگر ژنتیک است که قسمتی از مهره افراد نازک است. در این صورت احتمال شکستگی و لغزندگی را افزایش می‌دهد. همچنین با بالا رفتن سن و افزایش ساییدگی ستون فقرات احتمال این عارضه بیشتر می‌شود به خصوص از سن ۵۰ سالگی به بعد.

شدت اسپوندیلولیستزیس می‌تواند متفاوت باشد:

• شدت پایین: درجه یک و درجه دو که اغلب به درمان‌های غیر جراحی به خوبی پاسخ می‌دهند و نیازی به جراحی ندارد.
• شدن بالا: شامل درجه سه و چهار بوده و در صورت زیاد بودن علائم بیمار، جراحی صورت می‌گیرد.

علائم اسپوندیلولیستزیس

ممکن است اسپوندیلولیستزیس کمر داشته باشید، اما هیچ علامتی از خود نشان ندهد. اما به طور کلی کمر درد علامت اصلی در بیماری اسپوندیلولیستزیس است. دردی که می‌تواند به باسن و پایین ران هم کشیده شود.

سایر علائم و نشانه‌های آن عبارت است از:

• گرفتگی و اسپاسم عضلات همسترینگ (عضلات پشت ران)
• احساس درد زیاد هنگام راه رفتن یا ایستادن به مدت طولانی
• سفتی پشت
• بی‌حسی، ضعف یا گزگز در پا

راههای تشخیص اسپوندیلولیستزیس

اولین گام برای تشخیص بیماری، معاینه فیزیکی توسط پزشک است. سپس پزشک متخصص برای اینکه ببیند مهره‌های کمر در جای خود قرار دارند یا خیر، دستور عکسبرداری با اشعه ایکس را می‌دهد.

در این عکس همچنین پزشک می‌تواند ببیند که آیا شکستگی استخوان وجود دارد یا خیر. اگر استخوان جابه جا شده به اعصاب فشار بیاورند ممکن است لازم باشد سی‌تی‌اسکن هم نیاز باشد که انجام شود.

عوارض احتمالی اسپوندیلولیستزیس

مداخله درمانی برای تسکین علائم اسپوندیلولیستزیس بسیار مهم است. چرا که این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند حتی باعث درد مزمن و آسیب دائمی شود. اگر اعصاب آسیب دیده باشد، بیمار در نهایت ممکن است دچار ضعف و فلج پا شود. عفونت ستون فقرات نیز ممکن است در موارد نادری ایجاد شود.

آیا همه بیماران نیاز به جراحی دارند؟

خیر، پزشک اغلب درمان را با گزینه‌های غیر جراحی مانند استراحت و ارجاع بیمار به مرکز فیزیوتراپی شروع می‌کند. این روش‌های درمانی معمولا علائم بیمار را آرام می‌کند.

اما اگر شرایط زیر را داشته باشید ممکن است جراحی پیشنهاد بهتری باشد:

• داشتن درجه اسپوندیلولیستزی بالا
• تجربه درد شدید و غیر قابل تحمل
• بیمار درمان‌های غیرجراحی را امتحان کرده است اما هنوز علائم دارد.

درمانهای غیر جراحی اسپوندیلولیستزیس کمر

درمان بیماری اسپوندیلولیستزیس عبارت هستند از:

• داشتن استراحت و عدم انجام فعالیت‌های شدید
• دارو درمانی برای کاهش علایم مانند داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن
• تزریق داروهای استروئیدی مستقیما در ناحیه آسیب دیده
• فیزیوتراپی و دریافت تمرینات هدفمند برای تقویت شکم
• بریس می‌تواند باعث تثبیت ستون فقرات شود. بریس حرکت مهره را محدود کرده تا شکستگی‌ها بهبود یابد.

مقاله درمان‌های خانگی کمردرد را بخوانید.

تمرین درمانی برای اسپوندیلولیستزیس چگونه است؟

پس معاینه و ارزیابی دقیق، فیزیوتراپیست یک برنامه تمرینی برای بیمار ارایه می‌دهد. این تمرینات معمولا شامل تمرینات فلکشن کمر، تمرینات ثبات مرکزی و تمرینات یا کشش برای عضلات پشت، همسترینگ و باسن است.

در کنار این‌ها، ورزش‌های کم شدتی مانند دوچرخه‌سواری یا شنا نیز در برنامه درمانی بیمار گنجانده می‌شود.

همیشه در هنگام انجام تمرینات مواظب باشید! این تمرینات که توسط فیزیوتراپیست بیمار تجویز می‌شوند نباید سبب درد گردد. تمرینات هرگر نباید تا حدی تکرار شوند که درد را ایجاد کنند. با احساس درد به دنبال تمرین، فورا آن تمرین باید متوقف شده و آن را به فیزیوتراپیست بیمار اعلام شود.

اگر به دنبال تمرینات علائمی مانند گزگز یا بی‌حسی، درد در پاها، یا ضعف عضلانی ایجاد شد همگی به مراقبت نیاز دارند و ممکن است نیاز به ارزیابی بیشتری داشته باشند.

هدف جراحی در اسپوندیلولیستزیس

از اهداف جراحی برای درمان اسپوندیلولیستزیس عبارتند از:

• درد ناشی از عصب تحریک شده را کاهش می‌دهد.
• ستون فقرات را در جایی که مهره لیز خورده است تثبیت می‌کند.
• سبب بازیابی عملکرد بیمار می‌شود.

برای جراحی اسپوندیلولیستزیس چه کاری انجام می‌شود؟

هدف جراحی کمردردی که ناشی از اسپوندیلولیستزیس است رفع فشار ستون فقرات است. در این حالت جراح استخوان و دیسک را از ستون فقرات برداشته که در نتیجه باعث افزایش فضای داخل کانال نخاعی شده و درد کاهش می‌یابد.

اغلب این جراحی همراه با فیوژن صورت می‌گیرد که در آن جراح دو مهره آسیب دیده را بهم وصل می‌کند. در نتیجه این دو مهره به یک استخوان تبدیل شده و حرکت بین آن از بین می‎رود.

بنابراین بعد از این جراحی انعطاف‎پذیری ستون فقرات تا حدودی کم می‎شود. جراح ممکن است با استفاده از پیوند استخوان و میله‎های فلزی به تثبیت ستون فقرات بپردازد. به طوریکه از یک بریس داخلی برای کمک به حمایت از مهره در حین بهبودی استفاده شود.

پس از تکمیل فیوژن ستون فقرات، چهار تا هشت ماه طول می‎کشد تا استخوان ها به طور کامل به هم جوش بخورند. میزان موفقیت جراحی بسیار بالاست.

آیا اسپوندیلولیستزیس دوباره برگشت دارد؟

در اکثر موارد، پس از جراحی اسپوندیلولیستزیس، درد بیمار کاهش یافته یا کاملا از بین می‎رود. به طوریکه بیمار میتواند به تدریج به فعالیت‎های خود برگردد تا هنگامی که عملکرد و حرکت بیمار کامل شود.

به طور کلی هرچه شدت اسپوندیلولیستزیس کمر بیشتر باشد احتمال برگشت یا عود آن بیشتر است. برای بیمارانی که دچار لغزش جزئی هستند، این عارضه ممکن است هرگز عود نکند.

به هرحال برای جلوگیری از عود مجدد، باید چکاپ‎های منظم انجام شود تا بروز هرگونه مشکلی را در همان مراحل اولیه تشخیص داد. همچنین تمریناتی که فیزیوتراپیست ارایه می‎دهد که شامل تمرینات تقویت عضلات پشت و کمر هستند را انجام دهند.

چگونه باید ریسک ابتلا به اسپوندیلولیستزیس را محدود کرد؟

با انجام اقدامات زیر تا حد زیادی می‌توان جلو این عارضه را گرفت:

• تمرینات تقویتی عضلات کمر و شکم به طور منظم انجام شود.
• وزن نرمال را حفظ کرده تا از وارد آمدن فشار اضافی به کمر جلوگیری شود.
• رژیم غذایی مناسب انتخاب شود تا علاوه به کمک به حفظ وزن ایده‌آل، استخوان‌های ستون فقرات به خوبی تغذیه و قوی بمانند.