تحریک الکتریکی مغز با روش TDCS

یکی از روش‌های تحریک مغز یا تحریک الکتریکی مغز از روی جمجمه را TDCS که مخفف عبارت  transcranial direct currect stimulation است، می‌گویند. این روش در درمان بیماری‌هایی نظیر پارکینسون و همچنین بازتوانی پس از سکته مغزی (stroke) کاربرد دارد.

تحریک الکتریکی مغز با روش tdcs چیست؟

تحریک الکتریکی مغز با روش tdcs برخی از نواحی خاص مغز را توسط یک جریان الکتریکی ضعیف که حداکثر ۲ میلی آمپر است، تحریک می‌کنند. نتیجه این کار خاصیت درمانی دارد. همچنین توانایی ارائه اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه عملکرد مغز انسان را نیز دارد.

طرح‌ریزی اولیه این روش، به بیش از ۱۰۰ سال گذشته برمی‌گردد. شخصی به نام آلبرت توانست نشان دهد که روش TDCS با تغییر تحریک‌پذیری قشر مغز، عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

همچنین کشف کرد که تحریک مثبت و منفی تاثیر متفاوتی بر تحریک‌پذیری قشر مغز دارد.

تحریک الکتریکی مغز (tdcs) چگونه انجام می‌شود؟

اصول کار به این صورت است که، ۲ الکترود دارای قطب مثبت و دیگری منفی از طریق نوعی پد اسفنجی که توسط نوعی محلول رسانا مرطوب شده است، بر روی سر قرار می‌گیرد.

جریان الکتریکی موجود در این الکترودها، پس از عبور از نواحی متفاوت مثل پوست سر و جمجمه و … خود را به سطح قشر مغزی می‌رساند. این جریان، نورون‌ها را باردار کرده و باعث ایجاد قطب مثبت و منفی می‌شود. در نتیجه منجر به تغییر فعالیت آن ناحیه خواهد شد.

این عمل باعث ورود کلسیم به داخل سلول شده و در نهایت باعث افزایش فعالیت سلولی می‌شود. تمامی این فرآیند، میزان گلوکز و اکسیژن در آن ناحیه را افزایش می‌دهند و به ترمیم مغز کمک می‌کند.

این عمل از طریق ایجاد ارتباط جدید بین سلول‌ها و یا ایجاد ارتباط سلول‌های آسیب دیده با سلول‌های سالم در مجموع به بازتوانی و ترمیم و بهبود و همچنین افزایش توان عملکرد در آن ناحیه می‌انجامد.

نکات مهم در روش تی دی سی اس (tdcs)

به دلیل این که امکان ایجاد اختلال در این روش وجود دارد، هنگام انجام این روش باید موارد زیر را در نظر گرفت:

1. شدت جریان الکتریکی، مدت و جهت آن مشخص باشد.
2. اندازه پدهای اسفنجی مورد استفاده مشخص باشد.
3. تعداد جلسات مرتب و مشخص باشد.

hd tdcs چیست؟

پس از مدتی، رویکرد جدیدی معرفی شد که به جای استفاده از ۲ پد، از تعدادی الکترود با سایز کوچکتر جهت قرار دادن ساختارهای قشری خاص استفاده شود. این رویکرد جدید به علت داشتن کیفیت فوق العاده بالا با به نام HD TDCS شناخته شد.

انواع تحریک پذیری الکتریکی در مغز

سه نوع تحریک پذیری الکتریکی در مغز وجود دارد:

1. تحریک مثبت (anodal)
2. تحریک منفی (cathedral)
3. تحریک ساختگی (sham)

در تحریک مثبت یا anodal تحریک‌پذیری عصبی در نقطه مد نظر ما افزایش می‌یابد، اما در تحریک منفی یا cathedral برعکس آن را اجرا می‌کند. همچنین حالت سوم (تحریک ساختگی) برای گروه کنترل در مطالعات مورد استفاده قرار می‌گیرد که در این حین یک تحریک کوتاهی صورت می‌گیرد و سپس متوقف می‌شود.

یکی از مهمترین ابعاد این روش، قابلیت دستیابی به تغییرات صورت گرفته در قشر مغز است. مدت زمان این تغییرات، به طول مدت تحریک و شدت تحریک بستگی دارد. از این روش درمانی در درمان اختلالاتی نظیر موارد زیر استفاده می‌شود:

1. میگرن (مقاله علائم میگرن چیست را بخوانید)
2. افسردگی
3. بازتوانی پس از سکته مغزی
4. درمان وزوز گوش
5. ولع اعتیاد
6. پارکینسون
7. اختلالات اضطرابی
8. دردهای مزمن

تحریک الکتریکی مغز TDCS توانایی افزایش عملکرد شناختی بسته به منطقه مورد تحریک را دارد و عملکردهایی از قبیل توانایی گفتاری و ریاضی، گستره توجه، حافظه و غیره …

عوارض تحریک الکتریکی مغز با روش tdcs

با توجه به استفاده از جریان خفیف و عدم تماس مستقیم بافت مغز، این روش کاملا غیر تهاجمی و بدون عوارض جدی است. تنها عارضه قابل توجه، خارش محل الکترود و ایجاد قرمزی پوست در این محل پس از انجام جلسات متعدد و طولانی را می‌توان نام برد.

سایر عوارض جانبی آن شامل سر درد، حالت تهوع و سرگیجه است. برای پیشگیری از این عوارض، اقدامات احتیاطی باید رعایت شود. از جمله استفاده از پروتکل صحیح و اجرای درست آن.

موارد منع مصرف روش TDCS

موارد منع مصرف تحریک الکتریکی مغز با روش TDCS و افرادی که در استفاده از این روش درمانی محدودیت دارند، عبارتند از:

1. افرادی که دارای باتری در قلب و یا دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب دارند.
2. کسانی که پوست سر آنها دارای خراشیدگی است.

مقایسه TDCS با ECT

اگر بخواهیم TDCS را با ECT مقایسه کنیم، باید ذکر کنیم که در TDCS از جریان‌های کوچک و ثابت استفاده می‌شود و مغز فرصت کافی دارد تا خود را با این جریان تطبیق دهد، اما در شوک درمانی یا ECT یک جریان کوتاه، قدرتمند و ۲ سویه که به طور مرسوم شبیه به موج است، جریان را تبدیل به جریان متناوب خواهد کرد.

مغز توانایی تطبیق با تحریک ECT را ندارد و ممکن است حمله تشنجی اتفاق بی‌افتد. مغز بسته به نوع تحریک به کار گرفته شده و همچنین دامنه‌های زمانی بسیار متفاوت در هر نوع از کاربرد تحریک به صورت متفاوتی واکنش نشان می‌دهد.