زانوی ضربدری ناهماهنگی در زانو است که زانوها را به سمت داخل می‌چرخاند. در کودکان خردسال شایع است و معمولا با رشد آنها اصلاح می‌شود. در ابتدا می‌توان آثار آن را به کمک روش‌های غیرجراحی به حداقل رساند. فیزیوتراپی زانو و ورزش اغلب جایگزین موفقی برای جراحی هستند.
زانوی ضربدری چیست؟
زانوی ضربدری به اختلالی می‌گویند که در آن زانوها به سمت داخل متمایل می‌شوند و معمولا بدون آنکه یک زانو در مقابل زانوی دیگری قرار بگیرد، از نزدیک شدن مچ پاها به یکدیگر جلوگیری می‌کنند.
یک فرد در شرایط عادی به هنگام ایستادن، زانوها، باسن و مچ پایش همگی در یک راستا قرار می‌گیرند. به معنای ساده‌تر، زمانی‌که در شرایط ایستاده، لگن را با یک خط راست به پا وصل کنیم، این خط مستقیم باید از وسط دو زانو عبور کند. چنانچه این خط از قسمت خارجی زانو خارج شود، به این وضعیت پای ضربدری می‌گویند. اما اگر این خط از قسمت داخلی زانو خارج شود، به این وضعیت زانوی پرانتزی گفته می‌شود.
یکی از نشانه‌های مهم این عارضه فاصله مچ پاها در زمانی که زانوها در کنار هم هستند. راه رفتن افراد نیز احتمالا تحت تاثیر قرار می‌گیرد، زیرا آنها کمبود فاصله بین زانوهای خود را جبران می‌کنند. راه رفتن تغییر شکل یافته و علائم دیگری مانند درد زانو را می‌تواند ایجاد کند.
علت زانوی ضربدری
زانوی ضربدری در کودکی و در بین سنین ۳ تا ۵ سال طبیعی می‌باشد. د‌رصورتی که تا سن ۸ الی ۱۰ سالگی برطرف نشود، باید به پزشک مراجعه کنید. از دیگر علت‌های شایع عبارتنداز:
- کمبود کلسیم
- کوتاهی عضله دو سر‌ران
- نشستن W شکل یا قورباغه‌ای
- آسیب فیزیکی یا بروز عفونت در زانو یا پا
- ژنتیک
- چاقی: در واقع چاقی می‌تواند فشار اضافی به زانو وارد کند. همچنین علاوه بر اینکه در مبتلا شدن به این اختلال تاثیر می‌گذارد، احتمال دارد سبب بدتر شدن وضعیت آن نیز بشود.
- شکل پذیری نامناسب استخوان‌ها در اثر راشیتیسم: راشیتیسم نوعی بیماری است که در اثر کمبود ویتامین دی ایجاد می‌شود و به دنبال این کمبود، استخوان‌ها به تدریج نرم‌شده و در اثر وزن بدن که بر روی پا فشار وارد می‌کند، تغییر شکل می‌دهند.
- آرتروز در زانو هم می‌تواند علت باشد، هم معلول. به این صورت که هم در اثر پای ضربدری می‌تواند ایجاد شود هم خود باعث ایجاد پای ضربدری شود.
- راه افتادن زودرس کودک
- یکنواخت نبودن رشد صفحات رشد
- بد‌جوش خوردن شکستگی‌های اطراف زانو
- آسیب به زانو یا ران
- چاقی شدید ران‌ها
- صافی کف‌پا
- سوء تغذیه در چهار و پنج سالگی
عوارض ناهنجاری زانوی ضربدری چیست؟
عوارض ناهنجاری زانوی ضربدری می‌تواند موارد زیر را شامل شود:
- مفاصل سفت و خشک
- درد زانو
- دررفتگی کشکک زانو
- لنگیدن هنگام راه رفتن
- آرتروز زودرس در زانوها
- کوتاهی قد
- تغییر شکل ظاهری پا
- ربات‌هایی که تحت فشار قرار گرفتند و ممکن است سبب ایجاد درد در قسمت ران، قوزک پا و اطراف آنها شود.
علائم زانوی ضربدری چیست؟
علائم و نشانه‌های زانو ضربدری در افراد متفاوت است. علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
دنبال راهکار درمانی هستید؟
گروه سلامت بهروزی با ارائه برنامه‌های درمانی و استفاده از جدیدترین و پیشرفته‌ترین تجهیزات روز دنیا به شما کمک می‌کند تا هر چه سریعتر سلامتی خود را به دست آورید.
برای دریافت نوبت ویزیت با شماره ۲۶۷۶۵۱۲۲(۰۲۱) تماس بگیرید.
- ساییدگی قسمت داخلی کفش‌ها
- درد‌شدید در پشت ساق یا ران
- نزدیک شدن زانوها به خط میانی بدن
- دررفتگی‌های مکرر
- خستگی و ناتوانی در راه رفتن‌های طولانی
- تغییر الگوی راه رفتن
- تمایل کشکک‌ها به خارج
- کاهش دامنه‌حرکت در مفاصل ران
- عدم ثبات زانو
روش تشخیص زانوی ضربدری
برای تشخیص زانوی ضربدری، ابتدا فرد به پشت می‌خوابد و دو پایش را کنار هم قرار می‌دهد. در این صورت زانوها به هم می‌چسبند و قوزک‌های داخلی از یکدیگر فاصله می‌گیرند. اندازه‌گیری فاصله‌های قوزک‌ها، میزان درجه تغییر شکل را مشخص می‌نماید. پای ضربدری بر‌حسب فاصله قوزک انواع مختلفی دارد که شامل:
نوع ۱: فاصله میان دو قوزک کم تا حدود ۲/۵ سانتی‌متر
نوع ۲: فاصله میان قوزک به ۵ سانتی‌متر
نوع ۳: فاصله میان دو قوزک از ۵ تا ۷/۵ سانتی‌متر
نوع ۴: فاصله بین دو قوزک بیشتر از ۷/۵ سانتی‌متر
درمان زانوی ضربدری
هنگامی‌که پای ضربدری کودک تا حدود سنین ۶ یا ۷ سالگی برطرف نشود، نیاز است که به پزشک مراجعه کنید. درمان در سنین پایین‌تر با روش‌های غیرجراحی امکان‌پذیر است. اما اگر با بالا رفتن سن کودک، عارضه برطرف نشود باید ازسوی تیم پزشکی راهکارهای مناسب درمانی و جراحی ارائه شود.
درمان های غیرجراحی زانو ضربدری
بهترین درمان‌های رایج و بدون جراحی برای اصلاح پای ضربدری شامل موارد زیر می‌باشد:
- زانوبند
- فیزیوتراپی و ورزش
- کفی طبی
زانوبند
استفاده از زانوبند، بریس و اسپلینت به هنگام شب برای افرادی که راستای پای خود را از دست داده‌اند و شکل ظاهری پاهایشان از حالت عادی خارج شده است، توصیه می‌شود. مخصوصا برای افرادی که سابقه خانوادگی در ابتلا به پای ضربدری را دارند.
فیزیوتراپی زانو ضربدری
فیزیوتراپی زانوی ضربدری با کمک یک متخصص یا فیزیوتراپ با طراحی برنامه تمرینی مخصوص و ورزش‌های مناسب می‌تواند در اصلاح این عارضه موثر باشد. با استفاده از فیزیوتراپی و تمرینات، عضلات ضعیف تقویت شده و بدن در مسیر امنی برای به دست آوردن سلامتی قرار خواهد گرفت. در تمرین‌های تقویتی، هدف تقویت عضلات اطراف لگن و ران، برای بهبود پای ضربدری است.
کفی طبی
در صورت تشخیص پای ضربدری، می‌توان از کفی طبی برای جا‌به‌جایی وزن و کاهش فشار بر روی زانوها و جلوگیری از پیشرفت این وضعیت استفاده کرد.
درمان زانوی ضربدری با جراحی
زمانی که پای ضربدری خود به خود بهبود پیدا نکند و درمان‌های غیرجراحی مناسب نبوده باشد از روش جراحی برای درمان پای ضربدری استفاده می شود. پزشک با توجه به سن، شدت و علت، یکی از عمل‌های جراحی زیر را پیشنهاد خواهد کرد:
- جراحی رشد هدایت شده
- جراحی استئوتومی
جراحی رشد هدایت شده
این عمل باعث کند شدن رشد استخوان در اطراف داخلی زانو می‌شود. از آن برای کودکانی استفاده می‌شود که هنوز در حال رشد هستند.
جراحی استئوتومی
در عمل استئوتومی استخوان‌ها بریده شده و در وضعیت مناسب در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. این روش به توزیع متعادل‌تر وزن در ناحیه زانو کمک می‌کند.
