سرطان چیست؟

سرطان به گروه بزرگی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که می‌توانند هر قسمتی از بدن را درگیر کنند. در این بیماری تغییرات سلولی باعث رشد و تقسیم کنترل نشده سلول‌ها می‌شود و برخی باعث رشد سریع سلول می‌شوند، در حالی‌که برخی دیگر باعث رشد و تقسیم سلولی با سرعت کمتری می‌شوند. یکی از ویژگی‌های مشخص آن ایجاد سریع سلول‌های غیرطبیعی است که فراتر از مرزهای معمول خود رشد می‌کنند و سپس می‌توانند به قسمت‌های مجاور بدن حمله کرده و به سایر اندام‌ها گسترش یابند. روش‌های درمانی مختلفی برای انواع سرطان وجود دارد و تیم پزشکی بهترین نوع درمان را با توجه به مرحله تشخیص، پیشرفت بیماری و شرایط فرد انتخاب می‌کند.

سرطان چیست؟

سرطان رشد غیرقابل کنترل سلول‌های غیرطبیعی در هر نقطه از بدن است. این سلول‌ها می‌توانند به بافت‌های طبیعی بدن نفوذ کنند. غالبا سلول‌های سرطانی می‌توانند از توده اولیه سلول جدا شده و از طریق خون و سیستم لنفاوی حرکت کرده و در اندام‌های دیگر مستقر شوند و در آنجا دوباره چرخه رشد کنترل نشده را تکرار کنند. این فرایند خروج سلول‌ از ناحیه‌ای و رشد در ناحیه دیگر بدن، متاستاز نامیده می‌شود.

سرطان دومین عامل مرگ و میر در جهان است. اما افزایش عمر برای بسیاری از انواع سرطان در حال بهبود است. سرطان با تومورهای خوش خیم، که گسترش نمی‌یابند، تضاد دارند. علائم و نشانه‌های احتمالی شامل توده، خونریزی غیرطبیعی، سرفه‌های طولانی، کاهش وزن غیرقابل توضیح و تغییر در حرکات روده است. در حالی‌که این علائم ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشند.

انواع سرطان

پزشکان سرطان را بر اساس موارد زیر طبقه بندی می‌کنند:

• محل آن در بدن
• بافت‌هایی که در آن شکل می‌گیرد.

 سارکوم در استخوان‌ها یا بافت‌های نرم ایجاد می‌شود، درحالی‌که کارسینوما در سلول‌هایی که سطوح داخلی یا خارجی بدن را می‌پوشانند، ایجاد می‌شود. کارسینوما در سلول‌های پایه در پوست ایجاد می‌شود، درحالی‌که آدنوکارسینوما می‌تواند در پستان ایجاد شود.

یک فرد می‌تواند همزمان بیش از یک نوع سرطان داشته باشد. بیش از ۲۰۰ نوع مختلف سرطان وجود دارد که هر کدام به روش خاصی تشخیص داده شده و درمان می‌شوند. شایع‌ترین سرطان‌ها شامل: مثانه، روده بزرگ و راست روده، اندومتر رحم، کلیه، سرطان خون، کبد، ملانوما، لوزالمعده و تیروئید هستند.

علائم سرطان

علائم سرطان بسته به قسمتی از بدن که تحت تاثیر قرار گرفته است، متفاوت خواهد بود. برخی از علائم و نشانه‌های عمومی مرتبط با سرطان، اما نه خاص، عبارتند از:

• خستگی
• توده یا ناحیه‌ای از ضخیم شدن که در زیر پوست احساس می‌شود.
• تغییرات وزن، از جمله کاهش یا افزایش ناخواسته
• تغییرات پوستی، مانند زرد شدن، تیره شدن یا قرمزی پوست، زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند یا تغییر در خال‌های موجود
• تغییر در عادات روده یا مثانه
• سرفه مداوم یا مشکل در تنفس
• مشکل در بلع
• گرفتگی صدا
• سوء هاضمه یا ناراحتی مداوم بعد از غذا خوردن
• درد عضلانی یا مفصلی مداوم و غیرقابل توضیح
• تب‌های مداوم و بدون دلیل یا تعریق شبانه
• خونریزی یا کبودی بدون دلیل

روش های تشخیص سرطان

برای تشخیص سرطان پزشکان ممکن است از یک یا چند روش استفاده کنند:

• معاینه بدنی
• تست‌های آزمایشگاهی
• تصویربرداری
• بیوپسی

معاینه بدنی

پزشک نواحی از بدن شما را برای وجود توده‌هایی که ممکن است نشان‌دهنده سرطان باشد معاینه می‌کند. ناهنجاری‌هایی مانند تغییر رنگ پوست یا بزرگ شدن اندام ممکن است نشان دهنده وجود بیماری باشد.

تست‌ های آزمایشگاهی

تست‌های آزمایشگاهی مانند آزمایش ادرار و خون، ممکن است به پزشک شما در تشخیص اختلال کمک کند.

تصویربرداری

تصویربرداری مورد استفاده در تشخیص سرطان شامل سونوگرافی و اشعه ایکس، اسکن استخوان، MRI، PET، CT  و سایر موارد است.

بیوپسی

در طول بیوپسی، پزشک نمونه‌ای از سلول‌ها را برای آزمایش در آزمایشگاه جمع‌آوری می‌کند. اینکه کدام روش بیوپسی برای بیمار مناسب است بستگی به نوع سرطان و محل آن دارد. در اغلب موارد، بیوپسی تنها راه تشخیص قطعی است.

درمان سرطان

پزشکان معمولا درمان‌هایی را بر اساس نوع سرطان، مرحله تشخیص آن و سلامت کلی فرد تجویز می‌کنند. برخی از روش های درمان سرطان عبارتند از :

• دارودرمانی
• هورمون درمانی
• ایمونوتراپی
• پرتودرمانی
• پیوند سلول‌های بنیادی
• جراحی

دارو

دارو می‌تواند به کوچک شدن تومورها کمک کند، اما عوارض جانبی آن می‌تواند شدید باشد.

هورمون درمانی

هورمون درمانی شامل مصرف داروهایی است که نحوه عملکرد برخی هورمون‌ها را تغییر می‌دهد که در ایجاد یا تشدید بیماری نقش دارد.

ایمونوتراپی

در ایمونوتراپی از داروها و سایر روش‌های درمانی برای تقویت سیستم ایمنی بدن و تشویق آن به مبارزه با سلول‌های بدخیم استفاده می‌کنند.

پرتو درمانی

در پرتو درمانی از اشعه با دوز بالا برای از بین بردن سلول‌های بدخیم استفاده می‌کنند. همچنین، پزشک ممکن است استفاده از اشعه برای کوچک کردن تومور قبل از عمل یا کاهش علائم مربوط به تومور را توصیه کند.

پیوند سلول‌ های بنیادی

پیوند سلول‌های بنیادی، می‌تواند به ویژه برای افرادی که مبتلا به سرطان‌های مرتبط با خون هستند، مانند لنفوم مفید باشد.

جراحی

هنگامی که فرد مبتلا به تومورسرطانی است، جراحی اغلب بخشی از برنامه درمانی است.

برخی از روش‌های درمانی دیگر که برای افراد مبتلا به سرطان مفید است، عبارتند از:

• طب سوزنی
• هیپنوتیزم
• ماساژ
• مراقبه
• تکنیک‌های آرام سازی
• یوگا

ژنتیک و سرطان

عوامل ژنتیکی می‌توانند در ایجاد سرطان نقش داشته باشند. تغییر در ژن‌ها می‌تواند منجر به دستورالعمل‌های نادرست شود و می‌تواند به سرطان منجر شود. تعدادی از سرطان‌های خاص با ژن‌ها مرتبط بوده مانند: سینه، تخمدان، روده بزرگ، پروستات، پوست و ملانوم.
ژن‌ها همچنین بر تولید پروتئین سلول‌ها تاثیر می‌گذارند. برخی ژن‌ها پروتئین‌هایی را تغییر می‌دهند که معمولا از مرگ سلول‌های آسیب‌دیده جلوگیری می‌کنند. اگر والدین دارای این ژن‌ها باشند، ممکن است دستورالعمل‌های تغییر یافته را به فرزندان خود منتقل کنند. برخی تغییرات ژنتیکی پس از تولد رخ می‌دهد و عواملی مانند سیگار کشیدن و قرارگرفتن در معرض آفتاب می‌تواند خطر را افزایش دهد.

تغذیه در بیماران مبتلا به سرطان

تغذیه مناسب برای سلامتی مهم است. رژیم غذایی سالم شامل خوردن و نوشیدن مقدار کافی غذاها، مایعات و مواد مغذی(ویتامین‌ها، مواد معدنی، پروتئین، کربوهیدرات‌ها، چربی و آب) که بدن به آن نیاز دارد، در درمان سرطان نقش بسزایی دارد. فرآیند درمان می‌تواند بر اشتها و جذب مواد مغذی تاثیر بگذارد. این مسئله می‌تواند باعث سوء تغذیه شود که به دلیل کمبود مواد مغذی ایجاد می‌شود. تغذیه درمانی برای کمک به بیماران برای حفظ وزن بدن، حفظ قدرت، حفظ بافت بدن و کاهش عوارض جانبی در طول و بعد از درمان استفاده می‌شود.

مصرف الکل و چاقی ممکن است خطر سوء تغذیه را افزایش دهد. سوء تغذیه می‌تواند باعث ضعف، خستگی بیمار و ناتوانی در مبارزه با عفونت شود. در صورت رشد یا گسترش سرطان، سوء تغذیه ممکن است بدتر شود. خوردن مقدار مناسب پروتئین و کالری برای مبارزه با عفونت و داشتن انرژی کافی برای بهبودی مهم است.

تاثیر ورزش بر سرطان

در بررسی‌های انجام شده،  تاثیر ورزش بر سرطان مشاهده شد که سطوح بالاتر فعالیت‌بدنی با خطر کمتر انواع مختلف بیماری‌ها مرتبط است. برخی از تاثیرات ورزش عبارتند از:

• کاهش سطح هورمون‌های جنسی مانند استروژن و جلوگیری از سطوح بالای انسولین در خون که با پیشرفت سرطان سینه و روده بزرگ ارتباط دارند.
• کاهش التهاب
• بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن
• تغییر متابولیسم اسیدهای صفراوی، کاهش تماس دستگاه گوارش با این عوامل سرطان‌زا و مشکوک(روده بزرگ)
• کاهش زمان لازم برای عبور غذا از طریق دستگاه گوارش که باعث کاهش تماس دستگاه گوارش با عوامل سرطان‌زا می‌شود(روده بزرگ).
• کمک به جلوگیری از چاقی که یک عامل خطر برای بسیاری از بیماری‌ها است.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد فعالیت‌بدنی با کاهش خطر ابتلا به سرطان مثانه، پستان، روده بزرگ، آندومتری، مری، کلیه، معده و ریه ارتباط دارد.

توانبخشی و سرطان

توانبخشی سرطان یک برنامه تخصصی برای افرادی است که تحت درمان قرار گرفته‌اند و جهت کمک به بیماران برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره طراحی شده است. این افراد ممکن است مشکلات جسمی، عاطفی و اجتماعی داشته باشند که بر کیفیت زندگی آنها تاثیر می‌گذارد. برنامه‌های توانبخشی اغلب می‌تواند عملکرد را بهبود بخشد و درد را کاهش دهد. توانبخشی سرطان قبل، حین و بعد از درمان می‌تواند انجام شود. شرکت در برنامه توانبخشی، در افزایش سرعت بهبودی کمک می‌کند.

هدف از توانبخشی سرطان کمک به بیماران برای بازگشت به بالاترین سطح عملکرد و استقلال ممکن است و همچنین افزایش کیفیت زندگی از نظر جسمی، احساسی و اجتماعی. به‌طور کلی اهداف زیر مد‌نظر است:

• مدیریت درد
• بهبود عملکرد روده و مثانه
•  رژیم غذایی سالم
• افزایش توانایی وضعیت بدنی، استقامت و عملکرد ورزشی
• بهبود وضعیت اجتماعی
• بهبود وضعیت شناختی و عاطفی
• بهبود شرایط کاری
• کاهش بستری شدن‌ها

برای دستیابی به این اهداف، برنامه‌های توانبخشی سرطان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• برنامه‌های ورزشی برای کمک به ایجاد قدرت و استقامت
• آموزش و مشاوره بیمار و خانواده
• فعالیت‌هایی برای بهبود تحرک و کاهش مشکلات مربوط به خواب
• ترک سیگار
• مدیریت استرس، اضطراب و افسردگی
• مشاوره حرفه‌ای و شغلی

بسیاری از متخصصان ماهر از جمله: انکولوژیست، پزشک متخصص، پزشک داخلی، سایر پزشکان متخصص، متخصصان توانبخشی، متخصص تغذیه، فیزیوتراپیست، کاردرمانگر، روانشناس/روانپزشک بخشی از تیم توانبخشی‌ هستند.

برنامه‌ی توانبخشی برای پاسخگویی به نیازهای هر فرد، با توجه به نوع بیماری و درمان آن، برنامه‌ریزی می‌شود. مشارکت فعال بیمار و خانواده برای موفقیت برنامه حیاتی است.
اگر مشکوک به داشتن سرطان هستید، بهتر است با یک متخصص مشورت کنید و از ترس رها شوید. اضطراب، استرس و مسائل روان‌شناختی می‌تواند عاملی در بوجود آمدن سرطان شود.