مشکلات بلع یا قورت دادن غذا پس از سکته مغزی

پس از سکته مغزی مشکلات اختلال در بلع یا دیسفاژی بسیار شایع می‌باشد. تقریبا نیمی از افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند، در چندین هفته اول پس از سکته دچار مشکل بلع یا دیسفاژی می‌شوند.

پیشنهاد می‌شود مقاله کاملترین مرجع درمان و علائم سکته مغزی را بخوانید.

مشکل بلع یا دیسفاژی چیست؟

بلع یک عملکرد پیچیده می‌باشد که در این عمل مغز می‌بایست تعداد زیادی عضلات را بکار بگیرد و عملکرد این عضلات می‌بایست هماهنگ باشد. گاهی اوقات سکته مغزی می‌تواند به بخش‌هایی از مغز که مسئول کار بلع می‌باشد آسیب بزند. این آسیب بر روی توانایی بلع فرد سکته کرده تاثیر منفی می‌گذارد. به این مشکل و اختلال بلع در پزشکی دیسفاژی می‌گویند.

به بیان ساد‌ه‌تر، به عدم توانایی در بلع یا همان خوردن مایعات و مواد غذایی اختلال بلع می‌گویند. افراد مبتلا به اختلال بلع، در زمان نوشیدن مایعات و یا خوردن غذا، احساسی مانند گیر کردن و یا خفگی را تجربه می‌کنند.

دیسفاژی یا اختلال بلع می‌تواند در تمامی سنین اعم از کودکی، بزرگسالی و همچنین پیری رخ دهد.

اختلال بلع از شایعترین آسیب‌های سکته مغزی است

از شایع‌ترین مشکلات و آسیب‌های سکته مغزی، می‌توان به اختلال بلع اشاره نمود. سکته مغزی می‌تواند آسیب‌هایی همانند بروز اختلال بلع را در پی داشته باشد که در صورت عدم شناسایی به موقع این اختلال و عدم مدیریت و کنترل، فرد ممکن است مبتلا به بیماری‌های گسترده‌تری شود.

علائم اختلال بلع در سکته مغزی چیست؟

 علائم اختلال بلع در سکته مغزی عبارتند از:

• ورود مایعات و غذا به داخل لوله تنفسی
• داشتن حس خفگی پس از نوشیدن مایعات و یا خوردن غذا
• داشتن حس وجود یک توده در ناحیه گلو
• بلع دردناک
• کاهش شدید و ناگهانی وزن
• صاف کردن متداول گلو
• سرفه‌های مداوم
• غذا خوردن طولانی مدت
• خس خس سینه

چرا پس از سکته مغزی نمی‌توانم غذا را قورت بدهم؟

سکته مغزی می‌تواند غذا خوردن، نوشیدن و بلع شما را با مشکل روبرو کند. سکته مغزی به دو صورت غذا خوردن شما را با مشکل روبرو می‌کند.

یک صورت همانطور که گفته شد قورت دادن غذا می‌باشد (وقتی عضلات صورت و لب ضعیف شده باشند شما مشکل بلع پیدا خواهید کرد) و با سکته مغزی دست و بازوی فرد نیز دچار مشکل می‌شود و فرد احتمالا قادر نخواهد بود قاشق یا لیوان را به درستی استفاده کند و صورت دیگر مشکل در بلع و غذا خوردن خواهد بود.

حتی باید توجه داشت وقتی تعادل نشستن شما مشکل‌دار شود و شما قادر به نشستن خوب نباشید در نتیجه بلع شما سخت‌تر خواهد شد. مورد دیگر اینکه وقتی شما هوشیاری خوبی نداشته باشید و در اثر سکته مغزی و یا حتی خواب آلودگی ناشی از داروها نتوانید تمرکز خوبی داشته باشید غذا خوردن و مایعات نوشیدن و بلع شما مطمئن نخواهد بود و دچار مشکل خواهید شد.

بلع و قورت دادن غذا چندین مرحله دارد. سکته مغزی می‌تواند یک یا چندین مرحله را تحت تاثیر قرار دهد. چهار مرحله بلع شامل موارد زیر است:

1. دیدن و بوییدن غذا و گذاشتن غذا در دهان. سپس با جویدن و حرکت دادن آن در دهان، غذا آماده بلع می‌شود.
2. زبان، غذا یا مایعات را به پشت دهان منتقل می‌کند.
3. غذا یا مایعات از پشت دهان از طریق گلو به مری منتقل می‌شود تا از طریق مری به معده برسند. در لحظه بلع زبان کوچک (اپی‌گلوت) که در گلو می‌باشد می‌بایست با حرکت و انقباض خود راه هوایی را ببندد و از آن محافظت کند. با این کار غذا یا مایعات به طور اشتباه وارد ریه‌ها نمی‌شود.
4. عضلات مری به صورت موجی از بالا به پایین منقبض می‌شوند تا غذا را به معده برسانند.

آیا از علائم سکته مغزی در مردان و زنان اطلاع دارید تا پیشگیری کنید؟

آیا مشکلات اختلال بلع می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در من شود؟

وقتی فردی دچار دیسفاژی شده باشد غذا و مایعات ممکن است وارد مسیر نای و هوایی و سپس ریه‌ها شوند. وقتی چنین مشکلی رخ دهد اصطلاحا می‌گویند فرد دچار آسپیراسیون شده است.

آسپیراسیون منجر به عفونت‌های مختلف و پنومونی می‌شود که مشکل بسیار بسیار جدی می‌باشد. در نتیجه بسیار بسیار مهم است تا در اسرع وقت مشکلات مرتبط با بلع شما تشخیص داده شود تا از وقوع اتفاقات و مشکلات بعدی جلوگیری به عمل آید.

آسپیراسیون همیشه قابل مشاهده و دیدن نمی‌باشد. برخی افراد به نظر می‌آید که غذا را به خوبی قورت می‌دهند و بلع نرمالی دارند، اما ممکن است برخی اوقات غذا یا مایعات وارد ریه‌هایشان می‌شود. به این آسپیراسیون، آسپیراسیون خاموش می¬گویند.

بنابراین پیشنهاد کلینیک توانبخشی بهروزی به شما این است که حتما تحت نظر تراپیست آموزش دیده در زمینه اختلال بلع ارزیابی کامل شوید تا مطمئن شوید که بلع یا قورت دادن ایمن و درستی پس از سکته مغزی دارید.

آیا مشکل بلع یا قورت دادن من بهتر می‌شود؟

مشکلات اختلال بلع معمولا بهتر می‌شوند و اکثر افراد طی چند هفته ابتدایی پس از سکته دوباره قادر خواهند بود بلع ایمن و مستقل داشته باشند. دیسفاژی در شمار کمی از افراد طولانی‌تر خواهد شد و فقط در تعداد بسیار کمی از افراد سکته کرده این مشکل باقی خواهد ماند.

حتی در افرادی که مشکل اختلال بلع دائمی باقی بماند، نمی‌بایست درمان‌های مرتبط با دیسفاژی را قطع کنند. اگر برنامه‌های درمانی و مدیریت دیسفاژی را ادامه بدهند خواهند دید که کیفیت زندگی بهتری را علی رغم مشکلات دیسفاژی خواهند داشت و فقط می‌بایست برخی تغییرات و مدیریت مشکلات بلع را در موقع خوردن غذا داشته باشند.

درمان‌های مرتبط با مشکل بلع یا دیسفاژی

وقتی فردی پس از سکته مغزی دچار مشکل بلع می‌شود می‌بایست در سریعترین زمان ممکن برای این مشکل تحت درمان قرار بگیرد تا هم بلع فرد بهتر شود و هم از ایجاد عوارض ثانویه و مشکلات دیگر جلوگیری شود.

ارزیابی اولیه شما باید به صورت کامل و جامع انجام گردد تا درمان شما به صورت دقیق آغاز گردد و در ادامه به موفقیت‌های خوبی ختم شود. وقتی ارزیابی درست و کامل انجام گردد، مسیر درمانی برای شما و خانواده تان روشن خواهد بود و شما مشکلات پیش رو را بهتر خواهید شناخت.

باید آگاه باشید در صورتی که پس از سکته دچار مشکل دیسفاژی شده‌اید، قبل از ارزیابی و درمان هیچ نوشیدنی یا خوردنی را مصرف نکنید. از همان بیمارستان پزشک یا پرستارتان به شما خواهد گفت که تا ارزیابی بلع انجام نگرفته و توصیه‌ها و پیشنهادات کافی به شما داده نشده باشد هیچ چیزی را نخورید.

اولین اقدام اطمینان حاصل کردن از بلع ایمن شما می‌باشد. اگر شما نتوانید مطمئن غذا بخورید یا دچار مشکلات مختلف و عفونت‌های ریوی می‌شوید یا این که حتی باعث می‌شود غذا یا مایعات کافی به بدن شما نرسد و شما دچار ضعف و کمبود انرژی خواهید بود و در فعالیت‌های دیگر نیز مشکل خواهید داشت. تراپیست شما موارد مختلفی که شما می¬توانید انجام دهید را توضیح خواهد داد.

نکات اولیه‌ای که به شما گفته خواهد شد موارد زیر خواهد بود:

1. تغییر رژیم غذایی
2. یادگیری تکنیک‌هایی که به شما کمک خواهد کرد تا غذا را قورت دهید.
3. استفاده از کمک‌هایی که باعث آسان‌تر شدن بلع یا نوشیدن می‌شود.

درمان‌گر شما از شما خواهد خواست که تمرینات آموزش داده شده را طبق دستور انجام دهید. تقویت عضلات صورت، زبان، لب‌ها و دهان به بلع بهتر شما کمک خواهد کرد.

مقاله توانبخشی سکته مغزی را همین حالا مطالعه کنید.

تغییر در رژیم غذایی

اگر شما نمی‌توانید بلع خوبی داشته باشید، احتمالا می‌بایست برای غذا خوردن تغییراتی را در رژیم غذایی خود ایجاد کنید. برای تغییر دادن اساسی رژیم غذایی خود از توصیه‌ها و پیشنهادات درمان‌گر خود استفاده کنید.

مایعات خود را غلیظ‌تر کنید

آب و دیگر مایعات رقیق، سخت‌ترین موارد بلع می‌باشند چون که کنترل قورت دادن آنها سخت می‌باشد. بنابراین از پودرها یا مواد دیگری برای غلیظ کردن مایعات استفاده کنید تا قورت دادن آن ساده‌تر شود. پودرهای متنوع زیادی برای غلیظ کردن مایعات وجود دارند که این تنوع برای غلظت‌های متفاوت طبق نیاز فرد مبتلا به سکته مغزی می‌باشد.

غذای نرم یا پوره میل کنید

غذاهای سفت به جویدن بیشتر جهت بلع نیاز دارند تا قورت دادن آن آسان‌تر گردد. در صورتی که غذا به صورت پوره یا نرم شده میل شود ریسک ورود تکه‌های ریز جامد غذا به مجرای تنفسی (که همان آسپیراسیون گفته می‌شود) کاهش می‌یابد.

جویدن یکی از ضعف‌های اساسی پس از سکته مغزی می‌باشد که مشکلات زیادی را به صورت اولیه یا ثانویه ایجاد می‌کند (مثلا گاز گرفتن زبان یا داخل دهان) و غذای نرم یا پوره هم نیاز به جویدن را کمتر دارند یا اصلا ندارند و هم اینکه خطر آسپیراسیون کمتری نسبت به غذای جامد و سفت دارند.

دمای غذا را بررسی و اصلاح کنید

بلع غذاها و نوشیدنی‌های خیلی گرم دشوار می‌باشد چون که نگه داشتن زمانبر آن در دهان امکان پذیر نیست. بنابراین پیشنهاد ما به شما این است که یا از غذای با دمای محیط استفاده کنید تا اجازه بدهید تا غذای داغ به اندازه دمای محیط خنک شود و سپس غذا یا مایعات خود را میل بفرمایید.

میزان، زمان و چگونگی غذا خوردن را طبق مشکل بیمار تغییر دهید

به طور مثال اگر شما متوجه شدید تمرکز بر روی فرآیندهای مرحله‌ای غذا خوردن دشوار می‌باشد یا خیلی سریع در حین غذا خوردن خسته می‌شوید، می‌بایست به جای این که سه وعده غذایی اصلی حجیم داشته باشید، وعده‌های غذایی کوچک در سراسر روز برای خود برنامه‌ریزی کنید. خواهید دید وعده‌های کوچک راحت‌تر مدیریت می‌شوند.

مثال دیگر اینکه در ابتدای روز که انرژی بیشتر است یا پس از استراحت‌های مختلف روزانه، انرژی شما برای تمرکز و میل به غذا بیشتر است و فرآیند بلع با کیفیت بیشتری انجام می‌شود.