اختلال خواب و بیماری های مرتبط با آن

اختلال خواب شرایطی است که منجر به تغییر در نحوه خواب شما می‌شود. اختلالات خواب رایج مانند بی‌خوابی، سندرم پای بیقرار، نارکولپسی و آپنه خواب می‌توانند بر همه جنبه‌های زندگی شما از جمله ایمنی، روابط، عملکرد مدرسه و کار، تفکر، سلامت روان، وزن و ابتلا به دیابت و بیماری قلبی تاثیر بگذارد. نداشتن خواب کافی و با کیفیت می‌تواند به کیفیت زندگی شما آسیب برساند.

اختلال خواب و بیماری های مرتبط با آن

برخی از افراد ممکن است به دلیل استرس، مسافرت، بیماری و دیگر عوامل به هنگام خواب دچار اختلال شوند که به مرور زمان برطرف می‌شود. اما اگر سبب مشکلات فراوان در زندگی روزمره باشد، به این معنی است که فرد دچار اختلال خواب شده است.

در طول شبانه‌روز، هر فرد باید ۷ الی ۸ ساعت بخوابد و به مغز خود استراحت بدهد. هنگامی که ساعت و میزان خواب شبانه به هم بریزد، اختلال در خواب ایجاد شده و عوارض آن در زندگی فرد ظاهر می‌شود.

در واقع اختلالات خواب، شرایطی ایجاد می‌کند که بر توانایی خوب خوابیدن به طور منظم تاثیر مستقیم می‌گذارد. همانطور که گفتیم این اختلالات ممکن است در اثر یک بیماری ایجاد شوند و یا به دلیل استرس بیش از حد باشد. اگر در برخی از شب‌ها به هنگام خواب دچار اختلال می‌شوید طبیعی است اما اگر مرتبا دچار اختلالات خواب باشید طبیعی نیست و در طول روز احساس خواب آلودگی می‌کنید.

علت اختلال خواب

یکی از اصلی‌ترین علت اختلال خواب، می‌توان به افسردگی و استرس که در طول زمان کنترل و درمان نمی‌شود، اشاره نمود و عوارض‌های این اختلالات نظیر کابوس‌های شبانه، راه رفتن در خواب و حرف زدن، شب ادراری کودکان ناشی از ترس و واهمه باشد. علاوه بر کودکان، بزرگسالان نیز می‌توانند دچار این اختلالات شوند.

دیگر علت‌های اختلال خواب عبارت است از:

مشکلات تنفسی و آلرژی

سرماخوردگی، انواع مختلف آلرژی‌ها، عفونت‌های دستگاه تنفسی و ریوی می‌توانند در نفس کشیدن افراد به هنگام شب اختلال ایجاد کنند. به همین جهت اختلال در تنفس به هر روشی که باشد چه از طریق دهان و چه از طریق بینی می‌تواند مشکلات خواب را به وجود آورد و سبب از دست رفتن کیفیت آن شود.

تکرر ادرار شبانه

این اختلال می‌تواند به دلیل مصرف بیش از حد مایعات، ترس و استرس، عدم تعادل هورمونی به ویژه در کودکان اتفاق بیفتد.

التهاب مفاصل و دردهای مزمن

اگر فرد در ناحیه‌ای از بدن دچار درد و التهاب باشد، همین درد سبب می‌شود که نتواند راحت بخوابد. از شایع‌ترین دردهای مزمن شبانه می‌توان به آرتروز، سندروم خستگی مزمن، التهاب روده، سردرد و کمردرد، سندروم درد اسکلتی و عضلانی اشاره نمود.

علائم و نشانه‌های اختلال خواب

علائم اختلال خواب با توجه به انواع مختلفی که دارد در افراد مختلف، متفاوت می‌باشد. همچنین ممکن است اختلال خواب در اثر یک بیماری زمینه‌ای به وجود آمده باشد که در این صورت امکان دارد که علائم آن تغییر کند.

به صورت کلی علائم و نشانه‌های اختلال خواب عبارت است از:

• ضعف و خستگی در طول روز
• بدخلقی، اضطراب و زودرنجی
• اشکال در به خواب رفتن یا خواب ماندن
• میل شدید به چرت زدن در طول روز
• افسردگی
• افزایش و یا کاهش وزن
• عدم تمرکز و حواس پرتی

انواع اختلال خواب

انواع اختلال خواب عبارتند از:

پاراسومنیا یا خواب پریشی

این اختلال باعث حرکات و رفتارهای غیر طبیعی به هنگام خواب می‌شود از جمله راه رفتن در خواب، ناله کردن در خواب، حرف زدن در خواب، دندان قروچه یا فشردن فک‌ها روی هم است.

آپنه خواب یا وقفه تنفسی

آپنه خواب در واقع بروز وقفه در راه‌های تنفسی در طول خواب می‌باشد. در این هنگام بدن اکسیژن کمتری دریافت می‌کند و سبب می‌شود فرد در طول شب چند بار از خواب بیدار شود.

حمله خواب یا نارکولپسی

حمله خواب یا نارکولپسی که در طول روز مشخص می‌شود. برای مثال شما به طور ناگهانی احساس خستگی می‌کنید و ناگهان به خواب می‌روید. این اختلال می‌تواند سبب ایجاد فلج خواب یا همان بختک خواب هم بشود که شما بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب قادر به حرکت کردن و فعالیت فیزیکی نمی‌باشید.

این اختلال اگرچه ممکن است به خودی اتفاق بیفتند اما گاهی اوقات با بیماری‌های عصبی از قبیل ام اس نیز ارتباط دارد.

بی خوابی

بی خوابی در واقع به مشکل در به خواب رفتن یا پریدن به هنگام خواب اشاره دارد. به طور کلی بی‌خوابی می‌تواند مشکلات زیادی را برای سلامتی و کیفیت زندگی افراد ایجاد کند. مشکلاتی نظیر ضعف عملکرد در محیط کار یا تحصیل، افسردگی و عدم تمرکز، بدخلقی. بی‌خوابی در بین زنان و جوانان بیشتر اتفاق می‌افتد و به سه دسته تقسیم می‌شود:

• بی خوابی مزمن زمانی‌که به طور مداوم و حداقل به مدت یک ماه اتفاق می‌افتد.
• بی خوابی حاد زمانی که به صورت دوره‌ای و گاه و بیگاه اتفاق می‌افتد.
• بی خوابی گذرا که بعضی مواقع در شب‌ها ادامه پیدا می‌کند.

سندروم پای بیقرار

سندروم پای بیقرار یعنی نیاز شدید به تکان دادن پاها. گاهی اوقات با حس مور مور شدن و سوزش در پاها همراه می‌باشد. اگرچه این علائم می‌توانند در طول روز هم اتفاق بیفتند اما در شب‌ها بسیار بیشتر است. هم چنین عارضه سندروم پای بیقرار با مشکلات خاصی نظیر پارکینسون نیز در ارتباط می‌باشد.

تشخیص اختلال خواب

برای تشخیص اختلال خواب بهتر است به پزشک مراجعه کنید و تحت درمان و معاینات فیزیکی قرار بگیرید. پزشک علاوه بر معاینات می‌تواند آزمایش‌های مختلفی را هم تجویز کند که عبارت است از:

تست خواب

این آزمایش مربوط به خواب است که سطوح اکسیژن و امواج مغزی، حرکات بدن و … را بررسی می‌کند تا تشخیص دهد فرد دچار چه نوع اختلالی است.

الکترو انسفالوگرام

در این آزمایش فعالیت الکتریکی مغز بررسی می‌شود و هرگونه اختلال احتمالی مربوط به مغز را چک می‌کند.

آزمایش خون ژنتیکی

اغلب برای تشخیص نارکولپسی و دیگر مشکلات زمینه‌ای به کار می‌رود.

درمان اختلال خواب

برای درمان اختلال خواب دو روش وجود دارد:

درمان پزشکی

در این روش پزشک می‌تواند قرص‌های خواب آور، مکمل‌های ملاتونین، داروهای آلرژی یا سرماخوردگی و داروهای مربوط به مشکلات زمینه‌ای را تجویز کند. در بعضی مواقع هم برای آپنه خواب از جراحی یا دستگاه تنفس استفاده می‌شود.

تغییر سبک زندگی

ایجاد تغییر سبک زندگی می‌تواند کیفیت خواب را تا حد زیادی بهبود ببخشد به ویژه زمانی که به همراه درمان‌های پزشکی انجام گیرد. برخی از تغییرات که باید در زندگی افراد دچار اختلال خواب اعمال شود عبارت است از:

• استفاده از سبزیجات و ماهی در رژیم غذایی در کاهش مصرف قند و شکر
• داشتن برنامه خواب منظم و پایبند بودن به انجام آن
• ورزش کردن در طول روز اضطراب و استرس را کاهش می‌دهد
• استفاده کمتر از مایعات و آب قبل از خواب
• کاهش مصرف کافئین به‌خصوص در اواخر بعدازظهر یا شب
• عدم مصرف و یا کاهش مصرف تنباکو و الکل

خوابیدن و بیدار شدن در یک ساعت مشخص می‌تواند کیفیت خواب را افزایش دهد. در نتیجه داشتن برنامه منظم برای خوابیدن و استراحت مغزی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های هر فرد در طول شبانه‌روز است.