فیبرومیالژی یا فیبرومیالژیا (Fibromyalgia) چیست؟

فیبرومیالژیا یا Fibromyalgia بیماری است که احساس درد در همه جای بدن را در بیماران ایجاد می‌کند. از مهمترین علائم فیبرومیالژی درد، خستگی و اختلال خواب است و از طریق فیزیوتراپی و ورزش می‌توان این بیماری را درمان نمود.

فیبرومیالژیا (Fibromyalgia)

فیبرومیالژیا (Fibromyalgia) یکی از شایع‎ترین اختلالات عضلانی و اسکلتی در بزرگسالان است. این بیماری یک سندرم درد مزمن با علت ناشناخته است که با دردهای مزمن منتشر، وجود نقاط دردناک در معاینه و علایمی نظیر خستگی، خشکی مفاصل، سر درد و اختلالات خلقی و شناختی همراه است.

شایع‎ترین شکایت بیماران مبتلا به فیبرومیالژی در زمان مراجعه به پزشک، احساس درد در همه جای بدن است. بر اساس معیارهای طبقه‎بندی کالج روماتولوژی آمریکا جهت تشخیص فیبرومیالژی، درد در بیشتر اوقات شبانه روز و طی حداقل ۳ ماه باید وجود داشته باشد.

درد از نظر بالینی از طریق معاینه نقاط حساس به لمس مشخص می‎شود. دردناک بودن ۱۱ نقطه از ۱۸ نقطه خاص که با معاینه پزشک مشخص می‎شود، برای تشخیص لازم است. (۱)

مطالعات مبتنی بر جامعه نشان می‎دهند که سندرم فیبرومیالژی تقریبا ۲% جامعه و حدود ۷% زنان را مبتلا می‎کند. (۴)

در تصویر زیر نقاط درد در فیبرومیالژیا مشخص شده است.

علائم فیبرومیالژی در بدن چیست؟

مهمترین علائم فیبرومیالژی در بدن عبارت است از درد،خستگی و اختلال خواب که در ادامه هر کدام را بررسی می‌نماییم.

درد

درد یکی از علائم فیبرومیالژی و مهم‎ترین علت مراجعه این بیماران است. اکثرا دردهای گسترده در تمام بدن دارند. معمولا درد با هوای سرد و مرطوب، اضطراب و استرس‎های روانی و بدخوابی تشدید می‎شود.

برای بیان درد از اصطلاحات دردهای گنگ، دردهای فرورونده (مثل فرو رفتن سوزن در بدن)، دردهای ضربان دار، دردهای نافذ و سوراخ کننده و سوزش بدن استفاده می‎کنند.

خستگی

از دیگر علایم مهم فیبرومیالژیا خستگی است و گاهی در تمام مدت روز وجود دارد و گاهی بسیار شدید می‎شود. تعدادی فقط به علت خستگی به پزشک مراجعه می‎کنند.

خستگی با فعالیت بدنی تشدید می‎شود و بسیاری از بیماران می‎گویند من ضعیف تر از آن هستم که بتوانم کوچک‌ترین کاری انجام دهم. برای بیان خستگی از اصطلاحات من همیشه خسته‌‎ام، همیشه حالت کوفتگی دارم، من انرژی ندارم استفاده می‎کنند.

اختلال خواب

اختلال خواب جزء علایم شایع بیماری فیبرومیالژی است. بیمارانی که خستگی صبحگاهی آن‎ها بیشتر است از اختلال بیشتری در خوابیدن رنج می‎برند که به آن‎ها بدخواب گفته می‎شود. درد و حالت خشکی خصوصا در هنگام صبح و گاهی عصرها وجود دارد.

سایر علائم شایع در بیماری فیبرومیالژیا

سایر علائم بیماری فیبرومیالژیا شامل موارد زیر می‌شود:

1. سردردهای فراوان که از نوع سردردهای میگرنی و عضلانی هستند.
2. اختلالات شناختی پارستزی شامل کم شدن قدرت تمرکز، کم شدن حافظه کوتاه مدت، عدم توانایی کافی در فکر کردن که همه این‎ها می‎تواند مربوط به کمبود خواب باشد.
3. سندرم روده تحریک پذیر با علایم درد شکمی، نفخ، یبوست و اسهال متناوب
4. سندرم مفصل گیجگاهی فکی
5. حساسیت به صداهای بلند، نور زیاد و بو، و حساسیت به مواد شیمیایی
6. سندرم پای بی‎قرار

درمان فیبرومیالژی با فیزیوتراپی و ورزش

در درمان فیبرومیالژی باید به بیمار اطمینان داد که مبتلا به بیماری پیشرونده ناتوان کننده یا تهدیدکننده حیات نیست. ترکیبی از گزینه‎های درمانی شامل درمان دارویی و فیزیوتراپی در اکثر بیماران موثر است. (۴)

درمان‎های فیزیوتراپی برای فیبرومیالژیا شامل موارد زیر است: (۵)

1. سرما درمانی
2. گرما درمانی سطحی (هات پک، هیدروتراپی، پارافین، حمام متضاد)
3. گرمادرمانی عمقی (US، دیاترمی)
4. تحریکات الکتریکی (تنس، IF، دیاداینامیک، APS و یونتوفورز)
5. درمان‎های دستی ( تکنیک‎های انرژی عضلانی MET، تکنیک‎های ماساژ: استروک، نیدینگ و فریکشن. آزادسازی مایوفاشیال، منیپولیشن ستون فقرات)
6. تمرین درمانی (خصوصا تمرینات هوازی، تمرینات کششی، تمرینات قدرتی)

انجام ورزش برای کم کردن علایم فیبرومیالژی ضروری است. به علت درد، خستگی و ضعفی که بیماران مبتلا به فیبرومیالژی دارند وضعیت فیزیکی بدن آن‎ها در شرایط مناسبی نیست. انجام ورزش‎های هوازی اثرات ضد‎درد و ضد‎افسردگی داشته و احساس سالم بودن را تقویت می‎کنند.

درباره درمان فیبرومیالژیا بیشتر بدانید

طبق تحقیقات فعلی، تصدیق و توضیح ساده علائم و استراتژی‌های آرام‌سازی می‌تواند توانایی بیمار را برای کنار آمدن با شرایط خود تغییر دهد.

از این روش‌های آرام‌سازی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. توضیح بی‌نظمی
2. اطمینان از وضعیت و علائم
3. کنترل فعالیت‌ها، نظارت بر خود، استراحت، اجتناب از تشدید، تعیین اهداف فعالیت‌ها
4. تکنیک‌های آرامش – کاهش استرس محیطی، تنفس عمیق، عادات سبک زندگی سالم و فعال، خواب کافی، ماساژ درمانی

فیزیوتراپیست شما با ارزیابی شرایط شما برنامه مناسبی را طراحی می‌کند که در این برنامه به شما نشان می‌دهد چگونه:

1. آهسته شروع به فعالیت بکنید
2. برنامه ورزشی مناسب را انجام دهید
3. برنامه خود را در زمان استرس اصلاح کنید

فیزیوتراپیست شما می‌تواند با طراحی یک برنامه ورزش هوازی، که قلب و ریه‌ها و همچنین عضلات شما را آموزش می‌دهد، نه تنها تناسب اندام بلکه کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد. تمرینات هوازی شامل راه رفتن سریع (می‌توانید صحبت کنید اما باید نفس‌های عمیق بکشید)، دوچرخه سواری، شنا و پله‌نوردی می‌باشد.

اگر علائم شدیدی دارید، فیزیوتراپیست شما با شما کار خواهد کرد تا به تدریج سطح فعالیت کلی شما و تحمل شما را برای ورزش افزایش دهد، و شما با تمریناتی شروع می‌کنید که می‌توانید برای مدت کوتاهی (مثلاً ۱۰ دقیقه) انجام دهید، و سپس به تدریج تحمل خود را برای ورزش طولانی‌تر تقویت کنید.

حتی جلسات تمرینی کوتاه و ۱۰ دقیقه‌ای که ۲ یا ۳ بار در روز انجام می‌شود می‌تواند قدرت شما را بهبود بخشد و استقامت شما را افزایش دهد.

اگر علائم خفیف‌تری دارید، ممکن است درمانگر بر تقویت عضلات یا افزایش تناسب قلب و عروق تمرکز کند. درمانگر ممکن است برای کمک به کاهش سفتی و درد هنگام ورزش، ورزش در آب را در استخر توصیه کند.

فیزیوتراپیست شما را با آموزش تکنیک‌هایی که می‌توانید در خانه استفاده کنید، مانند روش‌های آرام سازی و ورزش‌های کششی، شما را آماده می‌کند.

ممکن است علاوه بر فیبرومیالژیا، بیماری‌های دیگری مانند تاندونیت، آرتروز یا بیماری قلبی نیز داشته باشید. این شرایط می‌تواند ورزش را برای شما دشوارتر کند. فیزیوتراپیست شما با در نظر گرفتن تاثیری که ممکن است بر علائم فیبرومیالژیا و توانایی ورزشی شما داشته باشد، به طور منحصر به فرد آموزش دیده است تا درمان آن شرایط را به صورت فردی انجام دهد.

اهداف فیزیوتراپیست چیست؟

اهداف فیزیوتراپیست شامل موارد زیر است:

1. کاهش درد
2. افزایش دامنه ی حرکتی
3. بازگشت به سطح عملکرد اولیه

درمان بیماری فیبرومیالژیا چگونه است؟

درمانگر شما ممکن است از تکنیک‌های دستی درمانی استفاده کند تا به بهبود حرکت مفصلی شما کمک کند. این تکنیک‌ها همراه با ورزش‌، کشش و حرکاتی است که شما کنترل می‌کنید.

درمانگر شما ممکن است برای تسکین درد و انعطاف‌پذیری بیشتر عضلات از فشار بر روی نواحی‌ای از عضله و به دنبال آن کشش یا انقباض عضلات استفاده کند. درمانگر شما همچنین ممکن است از تکنیک‌های دستی درمانی برای کمک به تسکین درد در عضلات و سایر بافت‌ها استفاده کند.

تراپیست ممکن است از طب سوزنی برای تسکین درد شما استفاده کند.

از دیگر روش‌های درمانی مورد استفاده تراپیست شما ماساژ است که باعث ریلکس شدن عضله و بهتر شدن وضعیت حرکت و درد می‌شود.

بسته به شدت درد شما‌، درمانگر شما ممکن است تصمیم بگیرد از تحریک الکتریکی برای کمک به تسکین درد استفاده کند. این مدالیته‌ها شامل تنس که برای کاهش درد شما به کار گرفته می‌شود. اولتراسوند برای افزایش جریان خون و بهبودی و لیزر برای درمان‌های دیگر استفاده کند.

آیا می‌شود از این آسیب جلوگیری کرد؟

متأسفانه، مکانیسم‌های واقعی فیبرومیالژیا کاملاً شناخته نشده است. به همین دلیل، هیچ راهی برای پیش‌بینی یا جلوگیری از شروع آن وجود ندارد. با این حال، تشخیص زود هنگام علائم و نشانه‌های مربوط به فیبرومیالژیا به شما و ارائه‌دهندگان خدمات پزشکی شما کمک می‌کند تا مدیریت زودهنگام را شروع کنند.

آیا برای درمان فیبرومیالژی نیاز به فیزیوتراپی است؟

اگرچه درمان قطعی برای فیبرومیالژی وجود ندارد ولی فیزیوتراپی به بهبود شرایط و کاهش درد و افزایش عملکرد شما کمک بخصوصی می‌کند.