مشکل بلع در سکته مغزی

مشکل بلع در سکته مغزی بسیار رایج است. تقریبا نیمی از افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند در ابتدا دچار اختلالات بلع می‌شوند، اما اغلب به مرور زمان و با انجام توانبخشی بلع بهبود می‌یابد.

مشکل بلع در سکته مغزی

مشکل بلع در سکته مغزی می‌تواند افراد را در معرض خطر خفگی یا استنشاق غذا (آسپیراسیون یا آسپیراسیون بی صدا) قرار دهد. این می‌تواند منجر به ذات الریه شود. بلع مستلزم هماهنگی بسیاری از عضلات برای انتقال غذا و مایعات از طریق دهان، گلو و مری به معده است. سکته مغزی می‌تواند بر این ماهیچه‌ها تاثیر بگذارد و در نتیجه در بلع غذا و مایعات مشکل ایجاد کند. دیسفاژی می‌تواند باعث مشکلاتی در خوردن و آشامیدن شود. ممکن است غذا یا نوشیدنی به اشتباه پایین بیاید و وارد ریه شود.

اگر بعد از سکته مغزی نمی‌توانید قورت دهید، به احتمال زیاد دچار بیماری به نام دیسفاژی هستید. اگر دچار دیسفاژی هستید، ممکن است در تنفس، نوشیدن، خوردن، بلع و کنترل بزاق خود مشکل داشته باشید. این امر باعث مشکل در کنترل ماهیچه‌های دهان که مسئول بلع می‌شود. دیسفاژی را باید بسیار جدی گرفت زیرا می‌تواند منجر به آسپیراسیون شود.

مشکل بلع یا دیسفاژی می‌تواند باعث آسپیراسیون شود. این زمانی است که غذا یا مایعات به جای معده وارد ریه‌های شما می‌شود. واکنش طبیعی بدن هنگامی که غذا یا مایعات وارد ریه‌ها می‌شود، سرفه کردن آن‌ها است. اگر نتوانید به اندازه کافی سرفه کنید، می‌تواند باعث عفونت قفسه سینه شود. به این پنومونی آسپیراسیون می‌گویند.

علائم آسپیراسیون شامل سرفه، خفگی، صدای خس و تنگی نفس است. آسپیراسیون خاموش زمانی است که غذا یا مایعات بدون هیچ یک از این علائم وارد ریه شما شود.

سکته مغزی می‌تواند بر قدرت، سرعت یا هماهنگی حرکات ماهیچه‌ای درگیر در بلع تاثیر بگذارد و باعث ناتوانی در قورت دادن آب دهان، احساس اینکه غذایی در گلوی شما گیر کرده است، سرفه و خفگی ‌شود. تشخیص اختلال بلع اگر به موقع انجام نشود و مدیریت نشود، می‌تواند منجر به عدم تغذیه مناسب، ذات الریه و ناتوانی شود.

سایر اثرات سکته مغزی نیز می‌تواند خوردن، نوشیدن و بلع را نیز دشوار کند. اگر بازو یا دست شما تحت تاثیر سکته مغزی قرار گرفته باشد، ممکن است نتوانید از قاشق یا فنجان به درستی استفاده کنید. این می‌تواند بر نحوه بلعیدن شما تاثیر بگذارد. اگر عضلات صورت یا لب شما تحت تاثیر قرار گرفته باشد، ممکن است متوجه شوید که بزاق از دهان شما خارج می‌شود. اگر تعادل شما تحت تاثیر قرار گرفته باشد، ممکن است نتوانید صاف بنشینید، که می تواند بلع را دشوارتر کند. اگر خواب‌آلود هستید یا نمی‌توانید به خوبی تمرکز کنید، ممکن است غذای خود را به روش صحیح قورت ندهید.

چه چیزی باعث اختلال بلع در سکته مغزی می شود؟

اختلال بلع یا دیسفاژی وضعیتی است که با اختلال در کنترل ماهیچه‌های گلو که مسئول بلع هستند مشخص می‌شود. انواع مختلفی از دیسفاژی وجود دارد، اما اکثر بازماندگان سکته دچار دیسفاژی دهان و حلق می‌شوند که ناشی از تاثیر عصبی سکته مغزی است.

هنگامی که سکته مغزی به بخشی از مغز که ماهیچه‌های گلو شما را کنترل می‌کند، آسیب می‌رساند، مانند سکته مغزی در قشر حرکتی یا ساقه مغز، مغز دیگر نمی‌تواند سیگنال‌های صحیح را به آن عضلات ارسال کند. در نتیجه، این می‌تواند توانایی بازماندگان را برای کنترل ماهیچه‌های لازم برای بلع مهار کند و منجر به دیسفاژی شود.

شدت دیسفاژی از دشواری جزئی تا ناتوانی در بلع بعد از سکته مغزی متغیر است. بازماندگان مبتلا به دیسفاژی ممکن است به روش‌های جایگزین تغذیه مانند غذاهای نرم یا در موارد شدید، لوله تغذیه نیاز داشته باشند.

خوشبختانه دیسفاژی اغلب در دو هفته اول پس از سکته برای اکثر بازماندگان بهبود می‌یابد. برای افرادی که بهبودی سریع را تجربه نمی‌کنند، توانبخشی می‌تواند به حداکثر رساندن شانس بهبود طولانی مدت و بازگشت به عملکرد طبیعی بلع کمک کند.

توانبخشی مهم است زیرا اگر دیسفاژی بهبود نیابد ممکن است عوارض جدی ایجاد شود. قبل از اینکه روش‌های توانبخشی را بررسی کنیم، اجازه دهید در مورد این عوارض صحبت کنیم.

عوارض مشکل بلع در سکته مغزی

دیسفاژی وضعیتی است که باید بسیار جدی گرفته شود. این نه تنها بر توانایی بازماندگان برای خوردن تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به طور بالقوه بر ریه‌ها نیز تاثیر بگذارد. این به این دلیل است که خوردن و تنفس هر دو با دهان شروع می‌شود و اگر بعد از سکته مغزی نتوانید قورت دهید، می‌توانید در معرض خطر بیشتری برای عوارض ریوی باشید. به عنوان مثال، بازماندگان مبتلا به دیسفاژی در معرض خطر بیشتری برای ذات الریه آسپیراسیون هستند که در هنگام استنشاق غذا یا نوشیدنی اتفاق می‌افتد. وقتی ماهیچه‌های گلو و مری به درستی کار نمی‌کنند، غذاها یا مایعات ممکن است به جای بلع وارد راه هوایی شوند که می‌تواند باکتری‌ها را وارد ریه‌ها کرده و باعث عفونت شود.

دیسفاژی و مشکل بلع در سکته مغزی نیز خطر خفگی را افزایش می‌دهد. بازماندگان مبتلا به دیسفاژی باید از نزدیک با یک آسیب شناس گفتار  (که گفتار درمانگر نیز نامیده می‌شود) کار کنند که آنها را در طول وعده‌های غذایی تحت نظر دارد. 

در نهایت، یکی دیگر از عوارض بالقوه دیسفاژی، سوء تغذیه است. هنگامی که افراد نمی‌توانند مانند گذشته بخورند یا بنوشند، ممکن است تصمیم بگیرند که اصلا غذا نخورند. علاوه‌براین، برخی از افراد باید از مواد غلیظ کننده برای غلیظ کردن غذاهای خود استفاده کنند که می‌تواند اشتها آور نباشد و به حذف وعده غذایی کمک کند. در واقع، مطالعات تخمین می‌زنند که حدود ۲۰ درصد از بازماندگان سکته مغزی دچار سوءتغذیه هستند، به همین دلیل است که نظارت دقیق بر تغذیه بسیار مهم است. همه این عوارض دلیلی است که تیم پزشکی شما مشکلات بلع بعد از سکته را بسیار جدی می‌گیرد.

علائم مشکل بلع در سکته مغزی

علائم رایج مشکل بلع در سکته مغزی شامل:

• سرفه یا خفگی در حین یا بلافاصله بعد از خوردن و آشامیدن
• احساس چسبیدن غذا در گلو
• خوردن و آشامیدن بسیار آهسته و با تلاش
• خروج غیر ارادی آب دهان، غذا یا نوشیدنی از دهان
• صدای خرخر مرطوب در حین یا بعد از خوردن و آشامیدن
• باقی ماندن غذا در یک طرف دهان با حس ضعیف
• احساس اینکه باید به هنگام خوردن یا نوشیدن گلوی خود را صاف کنید
• احساس قفسه سینه یا ناخوشی همراه با درجه حرارت بالا
• غذا یا نوشیدنی از بینی شما پایین می‌آید

درمان مشکل بلع در سکته مغزی

بلع یک مهارت حرکتی است که بسیاری از بازماندگان سکته مغزی می‌توانند از طریق توانبخشی دوباره یاد بگیرند. با استفاده از روش‌های توانبخشی ویژه حرکتی، مهارت‌های بلع می‌تواند آسان‌تر و کارآمدتر شود و منجر به بهبود تغذیه و کیفیت زندگی شود.

در اینجا چند مرحله وجود دارد که می‌توانید برای به حداکثر رساندن شانس خود برای بازیابی توانایی بلع بعد از سکته انجام دهید:

• با یک آسیب شناس گفتار و زبان کار کنید
  آسیب شناس گفتار و زبان متخصصی است که در زمینه اختلالات گفتاری آموزش دیده است که شامل مشکلات بلع مانند دیسفاژی می‌شود. در حالی که بلع شامل صحبت کردن نیست، اما در دسته گفتار قرار می‌گیرد زیرا ماهیچه‌های دهان شما را درگیر می‌کند. یک آسیب شناس گفتار و زبان (SLP) می‌تواند وضعیت منحصر به فرد شما را ارزیابی کند و یک برنامه توانبخشی موثر برای شما ایجاد کند.
• تمرینات بلع را تمرین کنید
  این احتمال وجود دارد که آسیب شناس گفتار و زبان شما موارد مختلفی را به شما اختصاص دهد. تمرینات بلع برای تمرین فرد به تنهایی در خانه و هم به کمک درمانگر. این تمرینات ممکن است شامل عمل مستقیم بلع نباشند، اما در عوض عضلات دهان را  تمرین می‌دهند تا به بهبود کنترل حرکتی دهان کمک کنند.

هدف از تمرینات گفتار و بلع، سیم کشی مجدد مغز از طریق نوروپلاستیسیته است، فرآیندی که مغز برای ایجاد اتصالات جدید و بهبودی پس از سکته مغزی از آن استفاده می‌کند. تمرینات بلع به طور مکرر باعث تحریک نوروپلاستیسیته و تشکیل شبکه‌های عصبی جدید می‌شود و عملکرد حرکتی را بهبود می‌بخشد. با زمان و تمرین کافی، این شانس شما را برای به دست آوردن مجدد کنترل توانایی بلع به حداکثر می‌رساند.

• از برنامه ها با تمرینات حرکتی دهانی استفاده کنید
  به دلیل ماهیت بحرانی دیسفاژی و نیاز بازماندگان به کار مستقیم با گفتاردرمان، برنامه‌های زیادی برای افراد دچار سکته مغزی با مشکلات بلع در دسترس نیست. با این حال، ضروری است که تمرینات خود را هم با درمانگر و هم در خانه انجام دهید. برای کمک به مسئولیت‌پذیری، می‌توانید از برنامه‌های طراحی‌شده برای آفازی (اختلال زبانی) استفاده کنید، زیرا تمرین‌های این برنامه‌ها اغلب با تمرین‌های دیسفاژی همپوشانی دارند.
• در مورد تحریک الکتریکی با درمانگر خود صحبت کنید
  اکثر افراد دارای مشکل بلع با تحریک الکتریکی برای توانبخشی سکته مغزی آشنا هستند اما اغلب در زمینه بهبود حرکت پا یا بازو. با این حال، تحریک الکتریکی می‌تواند به انواع بهبود حرکتی، از جمله دیسفاژی و مهارت‌های حرکتی دهان کمک کند.

تحریک الکتریکی با اعمال تکانه‌های الکتریکی ملایم به عضلات اطراف گلو عمل می‌کند. این به ارسال تحریک اضافی به مغز کمک می‌کند تا پلاستیک عصبی را تشویق کند. شواهد رو به رشدی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده از تحریک الکتریکی در کنار تمرینات توانبخشی می‌تواند به افزایش نتایج شما کمک کند. برای تعیین اینکه آیا تحریک الکتریکی ممکن است مکمل مناسبی برای برنامه توانبخشی شما باشد، با درمانگران خود همکاری نزدیک داشته باشید.

• با استفاده از تکنیک های جبران، ایمن غذا بخورید
  اگرچه تمرینات بلع و تحریک الکتریکی برخی از موثرترین راه‌ها برای بازیابی توانایی بلع بعد از سکته مغزی هستند، اما نتایج هنوز زمان بر است. در عین حال، مهم است که با به حداقل رساندن خطر خفگی یا داشتن آسپیراسیون‌های خاموش (استنشاق غذا یا نوشیدنی به داخل ریه‌ها بدون ایجاد علائم) از ایمنی خود محافظت کنید.

نکات مهم برای افراد دارای مشکل بلع در سکته مغزی

در اینجا چند نکته برای بهبود ایمنی شما با دیسفاژی وجود دارد:

• غذاهای نرم بخورید. جویدن آنها راحت‌تر است و منجر به خستگی کمتر می‌شود و به شما کمک می‌کند تا مقدار کافی غذا بخورید تا از سوء تغذیه جلوگیری کنید.
• مایعات غلیظ بنوشید. نوشیدنی‌های غلیظ کندتر از مایعات رقیق حرکت می‌کنند و خطر خفگی یا تنفس را کاهش می‌دهند.
• روی صاف نشستن تمرکز کنید. خوردن یا نوشیدن در وضعیتی که راست و درست نشسته نیستید، دشوار است و همچنین خطرناک است زیرا احتمال خفگی را افزایش می‌دهد.
• آهسته غذا بخورید. با اطمینان از جویدن مناسب غذا، خطر خفگی شما را کاهش می‌دهد.
• از غذاهای با قوام‌های مختلف مانند سوپ پرهیز کنید. این امر پیچیده است و ممکن است برای خوردن با دیسفاژی خطرناک باشد.
• اضافه کردن رطوبت به غذاها. افزودن مایعاتی مانند شیر، آبگوشت، آبمیوه یا آبغوره به غذاها می‌تواند سهولت بلع را بهبود بخشد.

این تکنیک‌های جبرانی می‌توانند به محافظت از ایمنی شما در حین ادامه بهبودی از سکته کمک کنند. لطفا توجه داشته باشید که آسیب شناس گفتار و زبان شما کسی است که تعیین می‌کند چه بافتی از غذاها و مایعات برای شما در هر مرحله‌ای از بهبودی بی‌خطر است.

آنها ممکن است غذاهای پوره شده و مایعات غلیظ را در ابتدای بهبودی توصیه کنند و در صورت ایمن بودن، شما را به سمت غذاهای بافت دارتر سوق دهند. بعد از سکته مغزی به آرامی توانایی خود را برای قورت دادن دوباره به دست می‌آورید.

دیسفاژی بعد از سکته چقدر طول می کشد؟

مطالعات نشان می‌دهد که حدود ۵۰ درصد از بازماندگان سکته مغزی دچار دیسفاژی می‌شوند و بیشتر افراد مبتلا به دیسفاژی در عرض دو هفته بهبود می‌یابند. با این حال، هر سکته مغزی متفاوت است و بنابراین بهبودی برای هر فردی متفاوت خواهد بود. گاهی اوقات دیسفاژی به خودی خود از طریق پدیده‌ای به نام بهبودی خودبخودی از بین می‌رود. اگر سکته مغزی خفیف بود، احتمال بهبودی خود به خودی بیشتر است.

به طور کلی، سکته‌های مغزی شدیدتر، بسته به محل و اندازه سکته مغزی، منجر به دیسفاژی پایدارتر می‌شود. هنگامی که دیسفاژی شدید است، ممکن است در ابتدا نیاز به لوله‌های تغذیه برای جلوگیری از سوء تغذیه باشد، اگرچه می‌توان آنها را پس از بلعیدن خارج کرد.

بهبود اختلال بلع ناشی از سکته مغزی زمان بر است و فقط در تعداد بسیار کمی از افراد این مشکلات پایدار باقی می‌مانند. توجه داشته باشید که اگر در بلع مشکل دارید، باید به یک گفتاردرمانگر مراجعه کنید و با همکاری و همفکری او بهترین راه‌های درمان یا مدیریت این مشکل را پیدا کنید. برنامه درمانی شامل تمرینات و ورزش‌هایی برای بهبود هماهنگی حرکات ماهیچه‌ای در دهان و گلو می‌باشد.